English
ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 37/ मन्त्र 5
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - विराट्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
इन्द्रो॒ वाज॑स्य॒ स्थवि॑रस्य दा॒तेन्द्रो॑ गी॒र्भिर्व॑र्धतां वृ॒द्धम॑हाः। इन्द्रो॑ वृ॒त्रं हनि॑ष्ठो अस्तु॒ सत्वा ता सू॒रिः पृ॑णति॒ तूतु॑जानः ॥५॥
स्वर सहित पद पाठइन्द्रः॑ । वाज॑स्य । स्थवि॑रस्य । दा॒ता । इन्द्रः॑ । गीः॒ऽभिः । व॒र्ध॒ता॒म् । वृ॒द्धऽम॑हाः । इन्द्रः॑ । वृ॒त्रम् । हनि॑ष्ठः । अ॒स्तु॒ । सत्वा॑ । आ । ता । सू॒रिः । पृ॒ण॒ति॒ । तूतु॑जानः ॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रो वाजस्य स्थविरस्य दातेन्द्रो गीर्भिर्वर्धतां वृद्धमहाः। इन्द्रो वृत्रं हनिष्ठो अस्तु सत्वा ता सूरिः पृणति तूतुजानः ॥५॥
स्वर रहित पद पाठइन्द्रः। वाजस्य। स्थविरस्य। दाता। इन्द्रः। गीःऽभिः। वर्धताम्। वृद्धऽमहाः। इन्द्रः। वृत्रम्। हनिष्ठः। अस्तु। सत्वा। आ। ता। सूरिः। पृणति। तूतुजानः ॥५॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 37; मन्त्र » 5
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 9; मन्त्र » 5
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 9; मन्त्र » 5
विषय - उसका कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
( इन्द्रः ) ऐश्वर्यवान् पुरुष ही ( स्थविरस्य ) स्थिर और बड़े ( वाजस्य ) अन्न, धन, बल का ( दाता ) देने वाला हो । वही ( इन्द्रः ) विद्या आदि का दाता, आचार्य ( वृद्ध-महाः ) वृद्धों द्वारा भी सत्कार करने योग्य होकर ( गीर्भिः ) उत्तम उपदेश योग्य वाणियों से ( वर्धताम् ) राष्ट्र की वृद्धि करे । ( इन्द्रः ) शत्रुहन्ता पुरुष ( वृत्रं ) बढ़ते शत्रु को ( हनिष्ठ: ) खूब दण्ड देने वाला ( अस्तु ) हो । वह ( सूरिः ) विद्वान् पुरुष ( तूतुजानः ) दुष्टों का निरन्तर नाश करता, और सज्जनों को दान देता हुआ ( सत्वा ) बलवान् सात्विक पुरुष ( ता ) उन नाना धनों को पूर्ण करे और दे । इति नवमो वर्गः ॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषिः ॥ इन्द्रो देवता ॥ छन्दः – १, ४, ५ विराट् त्रिष्टुप् । २, ३ निचृत् पंक्ति: ॥ पञ्चर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें