ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 38/ मन्त्र 2
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
दू॒राच्चि॒दा व॑सतो अस्य॒ कर्णा॒ घोषा॒दिन्द्र॑स्य तन्यति ब्रुवा॒णः। एयमे॑नं दे॒वहू॑तिर्ववृत्यान्म॒द्र्य१॒॑गिन्द्र॑मि॒यमृ॒च्यमा॑ना ॥२॥
स्वर सहित पद पाठदू॒रात् । चि॒त् । आ । व॒स॒तः॒ । अ॒स्य॒ । कर्णा॑ । घोषा॑त् । इन्द्र॑स्य । त॒न्य॒ति॒ । ब्रु॒वा॒णः । आ । इ॒यम् । ए॒न॒म् । दे॒वऽहू॑तिः । व॒वृ॒त्या॒त् । म॒द्र्य॑क् । इन्द्र॑म् । इ॒यम् । ऋ॒च्यमा॑ना ॥
स्वर रहित मन्त्र
दूराच्चिदा वसतो अस्य कर्णा घोषादिन्द्रस्य तन्यति ब्रुवाणः। एयमेनं देवहूतिर्ववृत्यान्मद्र्य१गिन्द्रमियमृच्यमाना ॥२॥
स्वर रहित पद पाठदूरात्। चित्। आ। वसतः। अस्य। कर्णा। घोषात्। इन्द्रस्य। तन्यति। ब्रुवाणः। आ। इयम्। एनम्। देवऽहूतिः। ववृत्यात्। मद्र्यक्। इन्द्रम्। इयम्। ऋच्यमाना ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 38; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 10; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 10; मन्त्र » 2
विषय - विद्वान्, ज्ञानोपदेष्टा का ज्ञानप्रसार ।
भावार्थ -
( दूरात् चित् ) दूर देश से ( आ ) आकर ( वसतः ) शिष्य रूप से रहने वाले ( अस्य ) इस उपस्थित शिष्य जन के ( कर्णा) दोनों कानों को ( इन्द्रस्य ) ऐश्वर्यवान् परमेश्वर के ( घोषात् ) वेद से ( ब्रुवोण: ) ज्ञान का उपदेश करता हुआ विद्वान् (तन्यति ) अधिक विस्तृत करे, उसको अधिक ज्ञानवान् बनावे । ( इयम् देव-हूतिः ) यह विद्वान् पुरुष का विद्यादान वा देव अर्थात् विद्या की कामना करने वाले शिष्य जन की प्रार्थना ( इन्द्रम् ) उस विद्यादाता के आचार्य के प्रति (ऋच्यमाना ) स्तुति करती हुई ( मद्रयक् ) मुझ शिष्य के प्रति ( एनम् आववृत्यात् ) उस गुरु को आवर्त्तन करे, मेरे प्रति उसका ध्यान और स्नेह आकर्षण करे ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषिः ॥ इन्द्रो देवता ॥ छन्दः - १, २, ३, ५, निचृत् त्रिष्टुप् । ४ त्रिष्टुप् ।। पञ्चर्चं सूक्तम् ।।
इस भाष्य को एडिट करें