ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 51/ मन्त्र 3
स्तु॒ष उ॑ वो म॒ह ऋ॒तस्य॑ गो॒पानदि॑तिं मि॒त्रं वरु॑णं सुजा॒तान्। अ॒र्य॒मणं॒ भग॒मद॑ब्धधीती॒नच्छा॑ वोचे सध॒न्यः॑ पाव॒कान् ॥३॥
स्वर सहित पद पाठस्तु॒षे । ऊँ॒ इति॑ । वः॒ । म॒हः । ऋ॒तस्य॑ । गो॒पान् । अदि॑तिम् । मि॒त्रम् । वरु॑णम् । सु॒ऽजा॒तान् । अ॒र्य॒मण॑म् । भग॑म् । अद॑ब्धऽधीतीन् । अच्छ॑ । वो॒चे॒ । स॒ऽध॒न्यः॑ । पा॒व॒कान् ॥
स्वर रहित मन्त्र
स्तुष उ वो मह ऋतस्य गोपानदितिं मित्रं वरुणं सुजातान्। अर्यमणं भगमदब्धधीतीनच्छा वोचे सधन्यः पावकान् ॥३॥
स्वर रहित पद पाठस्तुषे। ऊँ इति। वः। महः। ऋतस्य। गोपान्। अदितिम्। मित्रम्। वरुणम्। सुऽजातान्। अर्यमणम्। भगम्। अदब्धऽधीतीन्। अच्छ। वोचे। सऽधन्यः। पावकान् ॥३॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 51; मन्त्र » 3
अष्टक » 4; अध्याय » 8; वर्ग » 11; मन्त्र » 3
अष्टक » 4; अध्याय » 8; वर्ग » 11; मन्त्र » 3
विषय - missing
भावार्थ -
( स धन्यः ) धन धान्य से सम्पन्न, एवं धन द्वारा सत्कार करने योग्य उत्तम जनों के सहित विद्यमान मैं, हे विद्वान् उत्तम पुरुषो ! ( वः ) आप लोगों में से ( ऋतस्य गोपान् ) वेद, सत्य ज्ञान, न्याय, तेज, धन, और बल के रक्षा करने वाले (अदितिः) सूर्य, पृथ्वी के समान तेजस्वी माता पिता, पुत्रादि, ( मित्रं ) स्नेही, ( वरुणं ) संकटों के वारक, श्रेष्ठ, ( अर्यमणं ) न्यायकारी, शत्रुओं को नियम में रखने वाले, ( भगं ) ऐश्वर्यवान्, (सु-जातान् ) उत्तम गुणों में प्रसिद्ध, उत्तम सत्य, ( अदब्धधीतीन् ) जिनका अध्ययन, पठन पाठन नष्ट, विध्नित न हो, ऐसे पूर्ण शिक्षित (पावकान्) अग्निवत् अन्यों को पवित्र करने वाले, इन सब ( महः ऋतस्य गोपान् ) बड़े श्रेष्ठ सत्य ज्ञान, और तेज के रक्षक, जनों को मैं ( स्तुषे ) उत्तम स्तुति और ( अच्छ वोचे ) उनके प्रति सदा उत्तम वचन कहूं ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋजिश्वा ऋषिः ॥ विश्वेदेवा देवताः ॥ छन्दः – १, २, ३, ५, ७, १०, ११, १२ निचृत्त्रिष्टुप् । ८ त्रिष्टुप् । ४, ६, ९ स्वराट् पंक्ति: । १३, १४, १५ निचृदुष्णिक् । १६ निचृदनुष्टुप् ।। षोडशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें