ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 47/ मन्त्र 17
ऋषिः - त्रित आप्त्यः
देवता - आदित्या उषाश्च
छन्दः - स्वराट्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
यथा॑ क॒लां यथा॑ श॒फं यथ॑ ऋ॒णं सं॒नया॑मसि । ए॒वा दु॒ष्ष्वप्न्यं॒ सर्व॑मा॒प्त्ये सं न॑यामस्यने॒हसो॑ व ऊ॒तय॑: सु॒तयो॑ व ऊ॒तय॑: ॥
स्वर सहित पद पाठयथा॑ । क॒लाम् । यथा॑ । श॒फम् । यथा॑ । ऋ॒णम् । स॒म्ऽनया॑मसि । ए॒व । दुः॒ऽस्वप्न्य॑म् । सर्व॑म् । आ॒प्त्ये । सम् । न॒या॒म॒सि॒ । अ॒ने॒हसः॑ । वः॒ । ऊ॒तयः॑ । सु॒ऽऊ॒तयः॑ । वः॒ । ऊ॒तयः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यथा कलां यथा शफं यथ ऋणं संनयामसि । एवा दुष्ष्वप्न्यं सर्वमाप्त्ये सं नयामस्यनेहसो व ऊतय: सुतयो व ऊतय: ॥
स्वर रहित पद पाठयथा । कलाम् । यथा । शफम् । यथा । ऋणम् । सम्ऽनयामसि । एव । दुःऽस्वप्न्यम् । सर्वम् । आप्त्ये । सम् । नयामसि । अनेहसः । वः । ऊतयः । सुऽऊतयः । वः । ऊतयः ॥ ८.४७.१७
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 47; मन्त्र » 17
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 10; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 10; मन्त्र » 2
विषय - उन के निष्पाप सुखदायी रक्षा कार्यों का विवरण।
भावार्थ -
( यथा ) जिस प्रकार हम ( कलां सं नयामसि ) काल की मात्रा को शनैः २ व्यतीत करते हैं, ( यथा शफं ) जिस प्रकार चरण को ( सं नयामसि ) समान रूप से आगे बढ़ाते हैं और (यथा ऋणं) जिस प्रकार अपने पर के ऋण या पराये धन को ( संनयामसि ) अच्छी प्रकार ईमानदारी से चुका देते हैं, (एवा) इसी प्रकार हम लोग भी ( आप्तये ) आप्त पुरुष के अधीन रहकर वा आप्त जनों में विद्यमान रहकर शनै: २ ( दुः-स्वप्न्यं सं नयामसि ) दुःस्वप्नादि बुरे प्रभावों को दूर करें।
टिप्पणी -
( अनेहसः० इत्यादि पूर्ववत् )
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - त्रित आप्त्य ऋषिः॥ १-१३ आदित्यः। १४-१८ आदित्या उषाश्च देवताः॥ छन्द:—१ जगती। ४, ६—८, १२ निचृज्जगती। २, ३, ५, ९, १३, १६, १८ भुरिक् त्रिष्टुप्। १०, ११, १७ स्वराट् त्रिष्टुप्। १४ त्रिष्टुप्। अष्टादशर्चं सूक्तम्।
इस भाष्य को एडिट करें