ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 62/ मन्त्र 3
अहि॑तेन चि॒दर्व॑ता जी॒रदा॑नुः सिषासति । प्र॒वाच्य॑मिन्द्र॒ तत्तव॑ वी॒र्या॑णि करिष्य॒तो भ॒द्रा इन्द्र॑स्य रा॒तय॑: ॥
स्वर सहित पद पाठअहि॑तेन । चि॒त् । अर्व॑ता । जी॒रऽदा॑नुः । सि॒षा॒स॒ति॒ । प्र॒ऽवाच्य॑म् । इ॒न्द्र॒ । तत् । तव॑ । वी॒र्या॑णि । क॒रि॒ष्य॒तः । भ॒द्राः । इन्द्र॑स्य । रा॒तयः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अहितेन चिदर्वता जीरदानुः सिषासति । प्रवाच्यमिन्द्र तत्तव वीर्याणि करिष्यतो भद्रा इन्द्रस्य रातय: ॥
स्वर रहित पद पाठअहितेन । चित् । अर्वता । जीरऽदानुः । सिषासति । प्रऽवाच्यम् । इन्द्र । तत् । तव । वीर्याणि । करिष्यतः । भद्राः । इन्द्रस्य । रातयः ॥ ८.६२.३
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 62; मन्त्र » 3
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 40; मन्त्र » 3
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 40; मन्त्र » 3
विषय - सर्वजीवन प्रद है।
भावार्थ -
यह ईश्वर ( जीर-दानुः ) जीवन प्राण का देने वाला है। वह ( अहितेन अवता चित् ) विना बन्धे अश्व से, अर्थात् विना अश्व लगाये ही ( सिषासति ) सब को चलाता है। हे ( इन्द्र ) ऐश्वर्यवन् ! वीर्यवन् ! (करिष्यतः) जगत् निर्माण करने वाले (तव) तेरे ये सब (वीर्याणि) नाना प्रकार के सामर्थ्य हैं। ( तत् तव प्रवाच्यम् ) यह सब तेरी अति उत्तम रीति से स्तुति करने योग्य है। ( इन्द्रस्य रातयः भद्राः ) उस ऐश्वर्यवान् प्रभु के सब दान बड़े सुखकारी हैं।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - प्रगाथः काण्व ऋषिः॥ इन्द्रो देवता॥ छन्दः—१, ३, ६, १०, ११ निचृत् पंक्ति:। २, ५ विराट् पंक्तिः। ४, १२ पंक्तिः। ७ निचृद् बृहती। ८, ९ बृहती॥ द्वादशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें