ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 70/ मन्त्र 5
यद्द्याव॑ इन्द्र ते श॒तं श॒तं भूमी॑रु॒त स्युः । न त्वा॑ वज्रिन्त्स॒हस्रं॒ सूर्या॒ अनु॒ न जा॒तम॑ष्ट॒ रोद॑सी ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । द्यावः॑ । इ॒न्द्र॒ । ते॒ । श॒तम् । श॒तम् । भूमीः॑ । उ॒त । स्युरिति॒ स्युः । न । त्वा॒ । व॒ज्रि॒न् । स॒हस्र॑म् । सूर्याः॑ । अनु॑ । न । जा॒तम् । अ॒ष्ट॒ । रोद॑सी॒ इति॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यद्द्याव इन्द्र ते शतं शतं भूमीरुत स्युः । न त्वा वज्रिन्त्सहस्रं सूर्या अनु न जातमष्ट रोदसी ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । द्यावः । इन्द्र । ते । शतम् । शतम् । भूमीः । उत । स्युरिति स्युः । न । त्वा । वज्रिन् । सहस्रम् । सूर्याः । अनु । न । जातम् । अष्ट । रोदसी इति ॥ ८.७०.५
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 70; मन्त्र » 5
अष्टक » 6; अध्याय » 5; वर्ग » 8; मन्त्र » 5
अष्टक » 6; अध्याय » 5; वर्ग » 8; मन्त्र » 5
विषय - पक्षान्तर में वीर पराक्रमी शासक का वर्णन।
भावार्थ -
हे ( इन्द्र ) ऐश्वर्यवन् ! ( ते शतं द्यावः ) तेरी सैकड़ों, बहुत सी तेजस्विनी सेनाएं हों, ( उत ) और ( शतं भूमी: स्युः ) सैकड़ों भूमियें हों, हे ( वज्रिन् ) बलवीर्यशालिन् ! ( त्वा ) तुझे ( सहस्रं सूर्याः ) हज़ारों सूर्य भी ( न अनु स्युः ) तेरे बराबर नहीं, ( जातं त्वा अनु रोदसी ) उत्पन्न या प्रकट हुए तेरे समान दुष्टों को रुलाने वाली सेना भी (न अष्ट) तुझे नहीं व्याप सकती, तेरा स्थान नहीं पा सकती। ( २ ) सैकड़ों सूर्य पृथिवी आदि लोक भी परमेश्वर के बराबर नहीं, न भूमि और आकाश उसको व्याप सकते हैं। इत्यष्टमो वर्गः॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
पुरुहन्मा ऋषिः॥ इन्द्रो देवता॥ छन्दः—१ पादनिचृद् बृहती। ५, ७ विराड् बृहती। ३ निचृद् बृहती। ८, १० आर्ची स्वराड् बृहती। १२ आर्ची बृहती। ९, ११ बृहती। २, ६ निचृत् पंक्तिः। ४ पंक्ति:। १३ उष्णिक्। १५ निचृदुष्णिक्। १४ भुरिगनुष्टुप्॥ पञ्चदशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें