साइडबार
ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 102/ मन्त्र 2
ऋषिः - वसिष्ठः कुमारो वाग्नेयः
देवता - पर्जन्यः
छन्दः - पादनिचृद्गायत्री
स्वरः - षड्जः
यो गर्भ॒मोष॑धीनां॒ गवां॑ कृ॒णोत्यर्व॑ताम् । प॒र्जन्य॑: पुरु॒षीणा॑म् ॥
स्वर सहित पद पाठयः । गर्भ॑म् । ओष॑धीनाम् । गवा॑म् । कृ॒णोति॑ । अर्व॑ताम् । प॒र्जन्यः॑ । पु॒रु॒षीणा॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
यो गर्भमोषधीनां गवां कृणोत्यर्वताम् । पर्जन्य: पुरुषीणाम् ॥
स्वर रहित पद पाठयः । गर्भम् । ओषधीनाम् । गवाम् । कृणोति । अर्वताम् । पर्जन्यः । पुरुषीणाम् ॥ ७.१०२.२
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 102; मन्त्र » 2
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 2; मन्त्र » 2
Acknowledgment
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 2; मन्त्र » 2
Acknowledgment
भाष्य भाग
संस्कृत (1)
पदार्थः
(यः) य ईश्वरः (ओषधीनाम्, गर्भम्) ओषधीनामुत्पत्तिस्थानमस्ति तथा च (अर्वताम्, गवाम्, कृणोति) गमनशीलविद्युदादिपदार्थान् रचयति तथा (पुरुषीणाम्, पर्जन्यः) मनुष्यबुद्धीनां तर्प्ताऽस्ति ॥२॥
हिन्दी (3)
पदार्थ
(यः) जो परमात्मा (ओषधीनाम्, गर्भम्) ओषधियों का उत्पत्तिस्थान है और (अर्वताम्, गवाम्, कृणोति) गमनशील विद्युदादि पदार्थों को रचता है तथा (पुरुषीणाम्, पर्जन्यः) जो मनुष्यों की बुद्धियों का तृप्तिजनक है ॥२॥
भावार्थ
जिस सर्वतृप्तिकारक परमात्मा ने सम्पूर्ण ब्रह्माण्डों को रच कर ओषधियों को उत्पन्न किया और जिसने मनुष्यों की बुद्धि की तृप्ति करने के लिये अपने अनन्त ज्ञान को मनुष्यों के लिये दिया, उसकी उपासना प्रत्येक मनुष्य को करनी चाहिये ॥२॥
विषय
मेघवत् सर्वोत्पादक प्रभु के गुणों का वर्णन ।
भावार्थ
( यः ) जो ( ओषधीनाम् ) मेघ के समान ओषधियों के ( गवाम् ) गौओं, ( अर्वताम् ) अश्वों, और ( पुरुषीणाम् ) मानव स्त्रियों के ( गर्भम् कृणोति ) गर्भ उत्पन्न करता है, वही ( पर्जन्य: ) सब का सब से उत्तम उत्पादक परमेश्वर है ।
टिप्पणी
पर्जन्यः—परो जनयिता। ( निरु० )
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर
वसिष्ठः कुमारो वाग्नेय ऋषिः॥ पर्जन्यो देवता॥ छन्दः—१ याजुषी विराट् त्रिष्टुप्। २, ३ निचृत् त्रिष्टुप्॥ द्वयृचं सूक्तम्॥
विषय
सर्वोत्पादक परमेश्वर २
पदार्थ
पदार्थ- (यः) = जो (ओषधीनाम्) = मेघ तुल्य ओषधियों, (गवाम्) = गौओं, (अर्वताम्) = अश्वों और (पुरुषीणाम्) = मानव स्त्रियों के (गर्भम् कृष्णोति) = गर्भ उत्पन्न करता है, वही (पर्जन्यः) = सर्वोत्पादक प्रभु है।
भावार्थ
भावार्थ-औषधियों, गाय व घोड़े आदि पशुओं व मनुष्यों को उत्पन्न करनेवाला वह सर्वोत्पादक परमेश्वर ही है इस रहस्य को जानें।
इंग्लिश (1)
Meaning
Celebrate the Parjanya, cloud of the showers of life and existence, who generates the Golden Egg, Hiranyagarbha, the seed of moving stars and revolving planets, herbs and trees, cows and horses and the humans, and the cloud which then brings the showers of living waters and vests the seeds of life in earth for vegetation and all that moves and achieves and all the human race for the continuance of life in existence.
मराठी (1)
भावार्थ
ज्या तृप्तिकारक परमेश्वराने संपूर्ण ब्रह्मांड निर्माण करून औषधी उत्पन्न केलेली आहे व ज्याने माणसांच्या बुद्धीला तृप्त करण्यासाठी आपले अनंत ज्ञान माणसांना दिलेले आहे, त्याची उपासना प्रत्येक माणसाने केली पाहिजे. ॥२॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal