ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 39/ मन्त्र 5
स चि॑केत॒ सही॑यसा॒ग्निश्चि॒त्रेण॒ कर्म॑णा । स होता॒ शश्व॑तीनां॒ दक्षि॑णाभिर॒भीवृ॑त इ॒नोति॑ च प्रती॒व्यं१॒॑ नभ॑न्तामन्य॒के स॑मे ॥
स्वर सहित पद पाठसः । चि॒के॒त॒ । सही॑यसा । अ॒ग्निः । चि॒त्रेण॑ । कर्म॑णा । सः । होता॑ । शश्व॑तीनाम् । दक्षि॑णाभिः । अ॒भिऽवृ॑तः । इ॒नोति॑ । च॒ । प्र॒ती॒व्य॑म् । नभ॑न्ताम् । अ॒न्य॒के । स॒मे॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
स चिकेत सहीयसाग्निश्चित्रेण कर्मणा । स होता शश्वतीनां दक्षिणाभिरभीवृत इनोति च प्रतीव्यं१ नभन्तामन्यके समे ॥
स्वर रहित पद पाठसः । चिकेत । सहीयसा । अग्निः । चित्रेण । कर्मणा । सः । होता । शश्वतीनाम् । दक्षिणाभिः । अभिऽवृतः । इनोति । च । प्रतीव्यम् । नभन्ताम् । अन्यके । समे ॥ ८.३९.५
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 39; मन्त्र » 5
अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 22; मन्त्र » 5
अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 22; मन्त्र » 5
विषय - वह कैसे जानता है, यह इससे दिखलाते हैं ।
पदार्थ -
(सः+अग्निः) वह सर्वाधार जगदीश (अहीयसा) सर्वाभिभावी=सबके ऊपर शासक (चित्रेण) अद्भुत (कर्मणा) कर्म के द्वारा (चिकेत) जाना जाता है (सः+शश्वतीनाम्+होता) सर्वदा चली आती हुई नित्य सृष्टियों का (दक्षिणाभिः) विविध दानों के कारण (होता) दाता अथवा अस्तित्व में लानेवाला है (अभीवृतः) सर्वतः वर्तमान अथवा सबसे स्वीकृत है और वह (प्रतीच्यम्+च+इनोति) विश्वासी के निकट पहुँचता भी है । शेष पूर्ववत् ॥५ ॥
भावार्थ - जो जगदीश केवल सृष्टिरचनारूप द्वारा ही जाना जाता है, जो सर्वत्र विद्यमान है, वही सर्वपूज्य है ॥५ ॥
इस भाष्य को एडिट करें