English
अथर्ववेद - काण्ड 2/ सूक्त 31/ मन्त्र 3
सूक्त - काण्वः
देवता - मही अथवा चन्द्रमाः
छन्दः - आर्षी त्रिष्टुप्
सूक्तम् - कृमिजम्भन सूक्त
अ॒ल्गण्डू॑न्हन्मि मह॒ता व॒धेन॑ दू॒ना अदू॑ना अर॒सा अ॑भूवन्। शि॒ष्टानशि॑ष्टा॒न्नि ति॑रामि वा॒चा यथा॒ क्रिमी॑णां॒ नकि॑रु॒च्छिषा॑तै ॥
स्वर सहित पद पाठअ॒ल्गण्डू॑न् । ह॒न्मि॒ । म॒ह॒ता । व॒धेन॑ । दू॒ना: । अदू॑ना: । अ॒र॒सा: । अ॒भू॒व॒न् । शि॒ष्टान् । अशि॑ष्टान् । नि । ति॒रा॒मि॒ । वा॒चा । यथा॑ । क्रिमी॑णाम् । नकि॑: । उ॒त्ऽशिषा॑तै ॥३१.३॥
स्वर रहित मन्त्र
अल्गण्डून्हन्मि महता वधेन दूना अदूना अरसा अभूवन्। शिष्टानशिष्टान्नि तिरामि वाचा यथा क्रिमीणां नकिरुच्छिषातै ॥
स्वर रहित पद पाठअल्गण्डून् । हन्मि । महता । वधेन । दूना: । अदूना: । अरसा: । अभूवन् । शिष्टान् । अशिष्टान् । नि । तिरामि । वाचा । यथा । क्रिमीणाम् । नकि: । उत्ऽशिषातै ॥३१.३॥
अथर्ववेद - काण्ड » 2; सूक्त » 31; मन्त्र » 3
भाषार्थ -
(অল্গণ্ডুন) নিবারণীয় গণ্ড-সমূহের (মহতা) মহাবলী (বধেন) বধকারী/নিবারক ঔষধ দ্বারা (হন্মি) আমি [বৈদ্য] হনন করি (দূনাঃ) পরিতাপক/কষ্টদায়ক, (অদূনাঃ) অপরিতাপক, (অরসাঃ) রসরহিত (অভূবন্) হয়ে গেছে, শুষ্ক হয়ে গেছে, শক্তিহীন হয়ে গেছে। (শিষ্টান্) যা অবশিষ্ট রয়েছে শরীরে, (অশিষ্টান্) এবং যা অবশিষ্ট নেই অর্থাৎ বিনাশ করে দেওয়া হয়েছে, তা (বাচা) বেদোক্ত বিধি দ্বারা (নি তিরামি) আমি [বৈদ্য] শরীর থেকে বাহির করে দেই/নিষ্কাশিত করি, (যথা) যাতে (ক্রিমীণাম্) কৃমির মধ্যে (নকিঃ) না কেউ (উচ্ছিষাতৈ) অবশিষ্ট থাকে [শরীরে।]
टिप्पणी -
[উচ্ছিষাতৈ = "বৈতোঽন্যত্র" (অষ্টা০ ৩।৪।৯৬) ইতি ঐত্বম্, লেটি আডাগমঃ (সায়ণ)।]