English
Sidebar
अथर्ववेद - काण्ड 7/ सूक्त 11/ मन्त्र 1
सूक्त - शौनकः
देवता - सरस्वती
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - राष्ट्रसभा सूक्त
यस्ते॑ पृ॒थु स्त॑नयि॒त्नुर्य ऋ॒ष्वो दैवः॑ के॒तुर्विश्व॑मा॒भूष॑ती॒दम्। मा नो॑ वधीर्वि॒द्युता॑ देव स॒स्यं मोत व॑धी र॒श्मिभिः॒ सूर्य॑स्य ॥
स्वर सहित पद पाठय: । ते॒ । पृ॒थु: । स्त॒न॒यि॒त्नु: । य: । ऋ॒ष्व: । दैव॑: । के॒तु: । विश्व॑म् । आ॒ऽभूष॑ति । इ॒दम् । मा । न॒: । व॒धी॒: । वि॒ऽद्युता॑ । दे॒व॒: । स॒स्यम् । मा । उ॒त । व॒धी॒: । र॒श्मिऽभि॑: । सूर्य॑स्य ॥१२.१॥
स्वर रहित मन्त्र
यस्ते पृथु स्तनयित्नुर्य ऋष्वो दैवः केतुर्विश्वमाभूषतीदम्। मा नो वधीर्विद्युता देव सस्यं मोत वधी रश्मिभिः सूर्यस्य ॥
स्वर रहित पद पाठय: । ते । पृथु: । स्तनयित्नु: । य: । ऋष्व: । दैव: । केतु: । विश्वम् । आऽभूषति । इदम् । मा । न: । वधी: । विऽद्युता । देव: । सस्यम् । मा । उत । वधी: । रश्मिऽभि: । सूर्यस्य ॥१२.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 7; सूक्त » 11; मन्त्र » 1
विषय - पर्जन्य
पदार्थ -
१. (देव) = हे द्योतनशील पर्जन्य! (ते) = तेरा (यः) = जो (पृथुः) = विस्तीर्ण (स्तनयित्नु) = गर्जनरूप शब्द करता हुआ अशनि-विद्युत् है, (यः ऋष्व:) = जो [ऋत् गतौ togo अथवा to kill] इधर-उधर गतिवाला व संहार करनेवाला है, वह (दैवः केतुः) = देव प्रभु की महिमा का प्रज्ञापक है, (इदं विश्वं आभूषति) = इस सम्पूर्ण ब्रह्माण्ड में व्याप्त होता है, विद्युत् की सत्ता सर्वत्र है। २. हे देव! उस (विद्युता) = अशनि से (न:) = हमारे (सस्य) = अन्न को (मा वधी:) = मत नष्ट कर (उत) = और (सूर्यस्य रश्मिभिः) = सूर्य की सन्तापकर किरणों में (मा वधी:) = हमारे अन्न को शुष्क मत होने दे।
भावार्थ -
हमारे खेतों में बोये हुए शालि आदि धान्य अतिवृष्टि व अनावृष्टि से नष्ट न हो जाएँ। विद्युत्-पतन व सूर्यसन्ताप उन्हें नष्ट करके हमारे विनाश का कारण न बनें।
इस भाष्य को एडिट करें