ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 35/ मन्त्र 2
यदि॑न्द्र ते॒ चत॑स्रो॒ यच्छू॑र॒ सन्ति॑ ति॒स्रः। यद्वा॒ पञ्च॑ क्षिती॒नामव॒स्तत्सु न॒ आ भ॑र ॥२॥
स्वर सहित पद पाठयत् । इ॒न्द्र॒ । ते॒ । चत॑स्रः । यत् । शू॒र॒ । सन्ति॑ । ति॒स्रः । यत् । वा॒ । पञ्च॑ । क्षि॒ती॒नाम् । अवः॑ । तत् । सु । नः॒ । आ । भ॒र॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यदिन्द्र ते चतस्रो यच्छूर सन्ति तिस्रः। यद्वा पञ्च क्षितीनामवस्तत्सु न आ भर ॥२॥
स्वर रहित पद पाठयत्। इन्द्र। ते। चतस्रः। यत्। शूर। सन्ति। तिस्रः। यत्। वा। पञ्च। क्षितीनाम्। अवः। तत्। सु। नः। आ। भर ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 35; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 2; वर्ग » 5; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 2; वर्ग » 5; मन्त्र » 2
विषय - राजा वा आचार्य प्रजार्थ ही शक्तियों, ज्ञानों और सभादि को धारण करे और उनको भी सम्पन्न करे । उसके अन्यान्य कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
भा०—हे ( इन्द्र) ऐश्वर्यवन्! (यत्) जा ( ते ) तेरी (चतस्रः) साम, दान, भेद, और दण्ड ये चार वृत्तियां और ( शूर यत् तिस्रः सन्ति) हे शूरवीर पुरुष ! जो तेरी तीन सभाएं वा दण्ड, धन और मन्त्र ये तीन शक्तियां हैं ( यद् वा ) और जो ( क्षितीनाम् अवः ) प्रजाओं के रक्षणार्थ पांच सहायक, साधन, उपाय और देश और काल की अनुकूलतायें हैं ( तत् ) उन सबको ( नः ) हमारे लिये तू ( सु आ भर ) सब प्रकार से प्राप्त करा । अथवा–( क्षितीनां चतस्रः तिस्रः पञ्च वा तत् नः आभर ) प्रजाओं के बीच चार वर्ण अथवा आन्वीक्षिकी, त्रयी वार्ता और दण्डनीति ये चार विद्याएं तीन महासभाएं और पांच विभाग व पञ्चाङ्ग सिद्धि हैं उनको हमारे लिये स्थिर कर ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - प्रभूवसुराङ्गिरस ऋषिः ॥ इन्द्रो देवता ॥ छन्दः–१ निचृदनुष्टुप् । ३ भुरिगनुष्टुप् । ७ अनुष्टुप् । २ भुरिगुष्णिक् । ४, ५, ६ स्वराडुष्णिक् । ८ भुरिग्बृहती ॥ अष्टर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें