ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 4/ मन्त्र 2
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - अग्निः
छन्दः - भुरिक्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
स नो॑ वि॒भावा॑ च॒क्षणि॒र्न वस्तो॑र॒ग्निर्व॒न्दारु॒ वेद्य॒श्चनो॑ धात्। वि॒श्वायु॒र्यो अ॒मृतो॒ मर्त्ये॑षूष॒र्भुद्भूदति॑थिर्जा॒तवे॑दाः ॥२॥
स्वर सहित पद पाठसः । नः॒ । वि॒भाऽवा॑ । च॒क्षणिः॑ । न । वस्तोः॑ । अ॒ग्निः । व॒न्दारु॑ । वेद्यः॑ । चनः॑ । धा॒त् । वि॒श्वऽआ॑युः । यः । अ॒मृतः॑ । मर्त्ये॑षु । उ॒षः॒ऽभुत् । भूत् । अति॑थिः । जा॒तऽवे॑दाः ॥
स्वर रहित मन्त्र
स नो विभावा चक्षणिर्न वस्तोरग्निर्वन्दारु वेद्यश्चनो धात्। विश्वायुर्यो अमृतो मर्त्येषूषर्भुद्भूदतिथिर्जातवेदाः ॥२॥
स्वर रहित पद पाठसः। नः। विभाऽवा। चक्षणिः। न। वस्तोः। अग्निः। वन्दारु। वेद्यः। चनः। धात्। विश्वऽआयुः। यः। अमृतः। मर्त्येषु। उषःऽभुत्। भूत्। अतिथिः। जातऽवेदाः ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 4; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 5; वर्ग » 5; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 5; वर्ग » 5; मन्त्र » 2
विषय - अग्नि । नायक होने योग्य गुण ।
भावार्थ -
( यः ) जो ( विश्वायुः ) सबको जीवन देने वाला, ( अमृतः ) अमरणधर्मा, मृत्युरहित, निर्भय, ( मर्त्येषु ) मरणशील, मनुष्यों जीवों के बीच में ( अतिथिः ) अतिथि के समान पूज्य, सर्वव्यापक ( जात-वेदाः ) समस्त ज्ञानों और ऐश्वर्यों का उत्पादक, समस्त उत्पन्न पदार्थों का ज्ञाता है ( सः ) वह ( विभावा ) विशेष कान्ति से युक्त ( चक्षणिः ) सबका द्रष्टा ( अग्निः ) अग्नि के समान स्वयंप्रकाश (वेद्यः) बुद्धि वा ज्ञान से जानने योग्य वा शरणयोग्य प्रभु, स्वामी और विद्वान् ( वस्तोः ) वसने के निमित्त, सब दिन ( नः ) हमें ( वन्दारु ) उत्तम स्तुति करने योग्य ( चनः ) अन्न और ज्ञान ( धात् ) देवे ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषिः ॥ अग्निर्देवता ॥ छन्दः – १ त्रिष्टुप् । २, ५, ६, ७ भुरिक् पंक्ति: । ३, ४ निचृत् पंक्तिः । ८ पंक्ति: । अष्टर्चं सूक्तम् ।
इस भाष्य को एडिट करें