ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 47/ मन्त्र 2
अ॒यं स्वा॒दुरि॒ह मदि॑ष्ठ आस॒ यस्येन्द्रो॑ वृत्र॒हत्ये॑ म॒माद॑। पु॒रूणि॒ यश्च्यौ॒त्ना शम्ब॑रस्य॒ वि न॑व॒तिं नव॑ च दे॒ह्यो॒३॒॑हन् ॥२॥
स्वर सहित पद पाठअ॒यम् । स्वा॒दुः । इ॒ह । मदि॑ष्ठः । आ॒स॒ । यस्य॑ । इन्द्रः॑ । वृ॒त्र॒ऽहत्ये॑ । म॒माद॑ । पु॒रूणि॑ । यः । च्यौ॒त्ना । शम्ब॑रस्य । वि । न॒व॒तिम् । नव॑ । च॒ । दे॒ह्यः॑ । हन् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अयं स्वादुरिह मदिष्ठ आस यस्येन्द्रो वृत्रहत्ये ममाद। पुरूणि यश्च्यौत्ना शम्बरस्य वि नवतिं नव च देह्यो३हन् ॥२॥
स्वर रहित पद पाठअयम्। स्वादुः। इह। मदिष्ठः। आस। यस्य। इन्द्रः। वृत्रऽहत्ये। ममाद। पुरूणि। यः। च्यौत्ना। शम्बरस्य। वि। नवतिम्। नव। च। देह्यः। हन् ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 47; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 30; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 30; मन्त्र » 2
विषय - सोम, उसका अप्रतिम बल, शत्रु के ९९ प्रकार के बलों के नाशक ।
भावार्थ -
( अयं ) यह सोम अर्थात् ऐश्वर्य, बल, और विद्वत्समूह देने वाला, (इह ) इस राज्य शासन में वा लोक में ( मदिष्ठः ) अतिहर्षदायक और तृप्तिकारक (आस ) होता है (यस्य ) जिसके द्वारा (इन्द्रः) ऐश्वर्यवान् शत्रुहन्ता नायक, (वृत्र-हत्ये) मेघ के विनाश करने वाले सूर्य के तुल्य शत्रु के नाश के अवसर में ( ममाद ) अति प्रसन्न होता है । (यः) जो ( शम्बरस्य ) मेघ के समान ही प्रजा के सुखों के विनाशक शत्रु के ( नवतिं नव ) ९९ प्रकार के ( च्यौना ) बलों और चालों को भी ( वि अहन् ) विविध उपायों से विनाश करता है ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - गर्ग ऋषिः । १ – ५ सोमः । ६-१९, २०, २१-३१ इन्द्रः । २० - लिंगोत्का देवताः । २२ – २५ प्रस्तोकस्य सार्ञ्जयस्य दानस्तुतिः । २६–२८ रथ: । २९ – ३१ दुन्दुभिर्देवता ॥ छन्दः–१, ३, ५, २१, २२, २८ निचृत्त्रिष्टुप् । ४, ८, ११ विराट् त्रिष्टुप् । ६, ७, १०, १५, १६, १८, २०, २९, ३० त्रिष्टुप् । २७ स्वराट् त्रिष्टुप् । २, ९, १२, १३, २६, ३१ भुरिक् पंक्तिः । १४, १७ स्वराटू पंकिः । २३ आसुरी पंक्ति: । १९ बृहती । २४, २५ विराड् गायत्री ।। एकत्रिंशदृचं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें