साइडबार
ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 74/ मन्त्र 4
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - सोमारुद्रौ
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
ति॒ग्मायु॑धौ ति॒ग्महे॑ती सु॒शेवौ॒ सोमा॑रुद्रावि॒ह सु मृ॑ळतं नः। प्र नो॑ मुञ्चतं॒ वरु॑णस्य॒ पाशा॑द्गोपा॒यतं॑ नः सुमन॒स्यमा॑ना ॥४॥
स्वर सहित पद पाठति॒ग्मऽआ॑युधौ । ति॒ग्महे॑ती॒ इति॑ ति॒ग्मऽहे॑ती । सु॒ऽशेवौ॑ । सोमा॑रुद्रा । इ॒ह । सु । मृ॒ळ॒त॒म् । नः॒ । प्र । नः॒ । मु॒ञ्च॒त॒म् । वरु॑णस्य । पाशा॑त् । गो॒पा॒यत॑म् । नः॒ । सु॒ऽम॒न॒स्यमा॑ना ॥
स्वर रहित मन्त्र
तिग्मायुधौ तिग्महेती सुशेवौ सोमारुद्राविह सु मृळतं नः। प्र नो मुञ्चतं वरुणस्य पाशाद्गोपायतं नः सुमनस्यमाना ॥४॥
स्वर रहित पद पाठतिग्मऽआयुधौ। तिग्महेती इति तिग्मऽहेती। सुऽशेवौ। सोमारुद्रा। इह। सु। मृळतम्। नः। प्र। नः। मुञ्चतम्। वरुणस्य। पाशात्। गोपायतम्। नः। सुऽमनस्यमाना ॥४॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 74; मन्त्र » 4
अष्टक » 5; अध्याय » 1; वर्ग » 18; मन्त्र » 4
अष्टक » 5; अध्याय » 1; वर्ग » 18; मन्त्र » 4
विषय - जल और अग्नि के तुल्य वैद्यों को आरोग्यरक्षार्थ औषध संग्रह का उपदेश।
भावार्थ -
( सोमारुद्रौ ) जल अग्निवत् शान्तिदायक और पीड़ानाशक जन ( तिग्म-आयुधौ ) तीक्ष्ण प्रहारसाधनों से युक्त, ( तिग्म-हेती ) तीक्ष्ण शस्त्रों वाले, ( सु-शेवौ ) उत्तम सुखदायक पुरुष ( नः सुमृडतम् ) हमें अच्छी प्रकार सुखी करें। वे दोनों (सु-मनस्यमाना ) शुभ चित्त वाले होते हुए (नः) हमें ( वरुणस्य पाशात् ) वरुण अर्थात् उदान के समान प्रबल रोग के पाश से ( नः मुञ्चतम् ) हमें छुड़ावें और ( नः गोपायतम् ) हमारी रक्षा करें । इत्यष्टादशो वर्गः ॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषिः ॥ सोमारुद्रौ देवते । छन्दः – १, २, ४ त्रिष्टुप् । ३ निचृत्त्रिष्टुप् ॥ चतुर्ऋचं सूक्तम् ।।
इस भाष्य को एडिट करें