अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 21/ मन्त्र 4
ए॒भिर्द्युभि॑र्सु॒मना॑ ए॒भिरिन्दु॑भिर्निरुन्धा॒नो अम॑तिं॒ गोभि॑र॒श्विना॑। इन्द्रे॑ण॒ दस्युं॑ द॒रय॑न्त॒ इन्दु॑भिर्यु॒तद्वे॑षसः समि॒षा र॑भेमहि ॥
स्वर सहित पद पाठए॒भि: । द्युऽभि॑: । सु॒ऽमना॑ । ए॒भि: । इन्दु॑ऽभि: । नि॒ऽरु॒न्धा॒न: । अम॑तिम् । गोभि॑: । अ॒श्विना॑ ॥ इन्द्रे॑ण । दस्यु॑म् । दु॒रय॑न्त: । इन्दु॑ऽभि: । यु॒तऽद्वे॑षस: । सम् । इ॒षा । र॒भे॒म॒हि॒ ॥२१.४॥
स्वर रहित मन्त्र
एभिर्द्युभिर्सुमना एभिरिन्दुभिर्निरुन्धानो अमतिं गोभिरश्विना। इन्द्रेण दस्युं दरयन्त इन्दुभिर्युतद्वेषसः समिषा रभेमहि ॥
स्वर रहित पद पाठएभि: । द्युऽभि: । सुऽमना । एभि: । इन्दुऽभि: । निऽरुन्धान: । अमतिम् । गोभि: । अश्विना ॥ इन्द्रेण । दस्युम् । दुरयन्त: । इन्दुऽभि: । युतऽद्वेषस: । सम् । इषा । रभेमहि ॥२१.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 21; मन्त्र » 4
भाषार्थ -
हे उपासक! (एभिः) इन (द्युभिः) ज्ञान से द्योतमान (गोभिः) वेदवाणियों द्वारा तू (सुमनाः) अपने मन को स्वच्छ कर। और (एभिः) इन (इन्दुभिः) सरस (गोभिः) वेदवाणियों द्वारा तू (अमतिम्) अपने अज्ञान को (निरुन्धानः) निरुद्ध कर, हटा। हम सब उपासक (अश्विना) कालाश्व के अधिष्ठाता (इन्द्रेण) परमेश्वर की सहायता द्वारा, तथा (इन्दुभिः) सरस वेदवाणियों द्वारा (दस्युम्) उपक्षयकारी काम आदि को (दरयन्तः) विदीर्ण करते हुए, (युतद्वेषसः) तथा द्वेष भावनाओं से पृथक् रहते हुए, (सम्) सब मिलकर (इषा) परमेश्वरीयेच्छा के अनुकूल (रभेमहि) सत्कार्यों में प्रयत्न करते रहें।
टिप्पणी -
[इन्दुभिः=इन्दुः उनत्तेर्वा (निरु০ १०.४.४१); उन्दी क्लेदने। इषा=इषु इच्छायाम्। युत=यु अभिश्रेण। अश्विना=अश्व (=काल), ‘कालो अश्वो वहति सप्तरश्मिः’ (अथर्व০ १९.५३.१) में काल को अश्व कहा है। अथवा मन्त्र के पूर्वार्ध का अर्थ निम्न प्रकार का है। यथा—“इन आध्यात्मिक अर्थात् योगजन्य प्रकाशों द्वारा, तथा इन सरस भक्तिरसों द्वारा प्रसन्नचित्त हो, तथा वेदवाणियों द्वारा अज्ञान का निरोध कर।”]