English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 27/ मन्त्र 6
सूक्त - अथर्वा
देवता - ऊर्ध्वा दिक्, बृहस्पतिः, श्वित्रः, वर्षम्
छन्दः - पञ्चपदा ककुम्मतीगर्भाष्टिः
सूक्तम् - शत्रुनिवारण सूक्त
ऊ॒र्ध्वा दिग्बृह॒स्पति॒रधि॑पतिः श्वि॒त्रो र॑क्षि॒ता व॒र्षमिष॑वः। तेभ्यो॒ नमो॑ऽधिपतिभ्यो॒ नमो॑ रक्षि॒तृभ्यो॒ नम॒ इषु॑भ्यो॒ नम॑ एभ्यो अस्तु। यो॒स्मान्द्वेष्टि॒ यं व॒यं द्वि॒ष्मस्तं वो॒ जम्भे॑ दध्मः ॥
स्वर सहित पद पाठऊ॒र्ध्वा । दिक् । बृह॒स्पति॑: । अधि॑ऽपति: । श्वि॒त्र: । र॒क्षि॒ता । व॒र्षम् । इष॑व: । तेभ्य॑: । नम॑: । अधि॑पतिऽभ्य: । नम॑: । र॒क्षि॒तृऽभ्य॑: । नम॑: । इषु॑ऽभ्य: । नम॑: । ए॒भ्य॒: । अ॒स्तु॒ । य: । अ॒स्मान् । द्वेष्टि॑ । यम् । व॒यम् । द्वि॒ष्म: । तम् । व॒: । जम्भे॑ । द॒ध्म:॥२७.६॥
स्वर रहित मन्त्र
ऊर्ध्वा दिग्बृहस्पतिरधिपतिः श्वित्रो रक्षिता वर्षमिषवः। तेभ्यो नमोऽधिपतिभ्यो नमो रक्षितृभ्यो नम इषुभ्यो नम एभ्यो अस्तु। योस्मान्द्वेष्टि यं वयं द्विष्मस्तं वो जम्भे दध्मः ॥
स्वर रहित पद पाठऊर्ध्वा । दिक् । बृहस्पति: । अधिऽपति: । श्वित्र: । रक्षिता । वर्षम् । इषव: । तेभ्य: । नम: । अधिपतिऽभ्य: । नम: । रक्षितृऽभ्य: । नम: । इषुऽभ्य: । नम: । एभ्य: । अस्तु । य: । अस्मान् । द्वेष्टि । यम् । वयम् । द्विष्म: । तम् । व: । जम्भे । दध्म:॥२७.६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 27; मन्त्र » 6
मन्त्र विषय - সেনাব্যূহোপদেশঃ
भाषार्थ -
(ঊর্ধ্বা=ঊর্ধ্বায়াঃ) উপরের (দিক্=দিশঃ) দিশার (বৃহস্পতিঃ) বৃহৎ-মহৎ বীরদের স্বামী, বৃহস্পতি [পদের সেনাপতি] (অধিপাতঃ) অধিষ্ঠাতা হোক, (শ্বিত্রঃ) শ্বেত বর্ণবিশিষ্ট সাপ [এর সমান সেনা ব্যূহ] (রক্ষিতা) রক্ষক হোক, (বর্ষম্) বর্ষা [বৃষ্টি বিদ্যা] (ইষবঃ) বাণ হোক। (তেভ্যঃ অধিপতিভ্যঃ রক্ষিতৃভ্যঃ) সেই অধিষ্ঠাতাদের এবং রক্ষকদের জন্য (নমোনমঃ) অনেক-অনেক সৎকার বা অন্ন, এবং (এভ্যঃ ইষুভ্যঃ) সেই বাণ [বাণধারী] কে (নমো নমঃ) অনেক-অনেক সৎকার বা অন্ন (অস্তু) হোক। (যঃ) যে [শত্রু] (অস্মান্ দ্বেষ্টি) আমাদের সাথে শত্রুতা করে, [অথবা] (যম্) যাঁর প্রতি (বয়ম্ দ্বিষ্মঃ) আমরা শত্রুতা করি, [হে বীরগণ !] (তম্) তাঁকে (বঃ) তোমার (জম্ভে) দৃঢ় বন্ধনে (দধ্মঃ) আমরা ধরি/স্থাপন করি॥৬॥
भावार्थ - (বৃহস্পতি) মুখ্য সেনাপতি পর্বত আদি উচ্চ স্থানে (শ্বিত্র) নামক সেনাব্যূহ তৈরি করে থাকুক এবং বারুণেয় অর্থাৎ জল সম্বন্ধিত অস্ত্র শস্ত্র দ্বারা, অথবা অস্ত্র শস্ত্রের বর্ষা করে শত্রু ও শত্রুতা বিনাশ করে সংসারে সৈনিকদের সহিত কীর্তি প্রাপ্ত হোক ॥৬॥
इस भाष्य को एडिट करें