English
अथर्ववेद - काण्ड 2/ सूक्त 28/ मन्त्र 4
सूक्त - शम्भुः
देवता - द्यावापृथिवी, आयुः
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - दीर्घायु प्राप्ति सूक्त
द्यौष्ट्वा॑ पि॒ता पृ॑थि॒वी मा॒ता ज॒रामृ॑त्युं कृणुतां संविदा॒ने। यथा॒ जीवा॒ अदि॑तेरु॒पस्थे॑ प्राणापा॒नाभ्यां॑ गुपि॒तः श॒तं हिमाः॑ ॥
स्वर सहित पद पाठद्यौ: । त्वा॒ । पि॒ता । पृ॒थि॒वी । मा॒ता । ज॒राऽमृ॑त्युम् । कृ॒णु॒ता॒म् । सं॒वि॒दा॒ने इति॑ स॒म्ऽवि॒दा॒ने । यथा॑ । जीवा॑: । अदि॑ते: । उ॒पस्थे॑ । प्रा॒णा॒पा॒नाभ्या॑म् । गु॒पि॒त: । श॒तम् । हिमा॑: ॥२८.४॥
स्वर रहित मन्त्र
द्यौष्ट्वा पिता पृथिवी माता जरामृत्युं कृणुतां संविदाने। यथा जीवा अदितेरुपस्थे प्राणापानाभ्यां गुपितः शतं हिमाः ॥
स्वर रहित पद पाठद्यौ: । त्वा । पिता । पृथिवी । माता । जराऽमृत्युम् । कृणुताम् । संविदाने इति सम्ऽविदाने । यथा । जीवा: । अदिते: । उपस्थे । प्राणापानाभ्याम् । गुपित: । शतम् । हिमा: ॥२८.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 2; सूक्त » 28; मन्त्र » 4
भाषार्थ -
হে ব্রহ্মচারী ! (দ্যৌঃ) দ্যুলোক (পিতা) পিতা এবং (পৃথিবী মাতা) পৃথিবী মাতা, এই উভয় (সংবিদানে) পরস্পর একমত হয়ে (ত্বা-ত্বাম) তোমাকে (জরামৃত্যুম্) জরাবস্থায় মরণশীল (কৃণুতাম্) করুক, (তথা) যাতে তুমি (অদিতেঃ উপস্থে) পৃথিবীর কোলে (প্রাণাপানাভ্যাম্ গুপিতঃ) প্রাণ এবং অপান দ্বারা সুরক্ষিত হয়ে, (শতং হিমাঃ) শত শরদ্ ঋতু (জীবাঃ) জীবিত থাকো।
टिप्पणी -
[অদিতেঃ = অদিতিঃ পৃথিবীনাম (নিঘং০ ১।১)। জীবাঃ= লেটি আডাগমঃ (সায়ণ)। ব্রহ্মচারীকে বলা হয়েছে যে, তুমি নিজজন্ম-দাতাকেই কেবলমাত্র নিজের মাতা ও পিতা না জানো, বরং সমগ্র পৃথিবী এবং দ্যৌঃ-কে মাতা-পিতা জানো। যতঃ তোমাকে সকলের থেকে ভিক্ষা দ্বারা বিদ্যা গ্রহণ করতে হবে এবং জীবনচর্যা করতে হবে, “ভিক্ষামারাজভার" (অথর্ব০ ১১।৫।৯)। এর দ্বারা ব্রহ্মচারীর দৃষ্টিকে অধিক ব্যাপক করা হয়েছে, যাতে গৃহস্থ ধারণ করে সে সমগ্র সমাজকে মাতা-পিতা জেনে, সমাজের সেবা করার ক্ষেত্রে তৎপর থাকে।]