अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 1/ मन्त्र 2
सूक्त - अथर्वा
देवता - मरुद्गणः
छन्दः - विराड्गर्भा भुरिक्त्रिष्टुप्
सूक्तम् - शत्रु सेनासंमोहन सूक्त
यू॒यमु॒ग्रा म॑रुत ई॒दृशे॑ स्था॒भि प्रेत॑ मृ॒णत॒ सह॑ध्वम्। अमी॑मृण॒न्वस॑वो नाथि॒ता इ॒मे अ॒ग्निर्ह्ये॑षां दू॒तः प्र॒त्येतु॑ वि॒द्वान् ॥
स्वर सहित पद पाठयू॒यम् । उ॒ग्रा: । म॒रु॒त॒: । ई॒दृशे॑ । स्थ॒ । अ॒भि । प्र । इ॒त॒ । मृ॒णत॑ । सह॑ध्वम् । अमी॑मृणन् । वस॑व: । ना॒थि॒ता: । इ॒मे । अ॒ग्नि: । हि । ए॒षा॒म् । दू॒त: । प्र॒ति॒ऽएतु॑ । वि॒द्वान् ॥१.२॥
स्वर रहित मन्त्र
यूयमुग्रा मरुत ईदृशे स्थाभि प्रेत मृणत सहध्वम्। अमीमृणन्वसवो नाथिता इमे अग्निर्ह्येषां दूतः प्रत्येतु विद्वान् ॥
स्वर रहित पद पाठयूयम् । उग्रा: । मरुत: । ईदृशे । स्थ । अभि । प्र । इत । मृणत । सहध्वम् । अमीमृणन् । वसव: । नाथिता: । इमे । अग्नि: । हि । एषाम् । दूत: । प्रतिऽएतु । विद्वान् ॥१.२॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 1; मन्त्र » 2
भाषार्थ -
(উগ্রাঃ) হে উগ্র এবং (মরুতঃ) মারার ক্ষেত্রে কুশল সৈনিকগণ ! (যূয়ম্) তোমরা (ঈদৃশে) এরূপ যুদ্ধ কর্মে (স্থ) স্থিত হও, (অভিপ্রেত) শত্রুদের অভিমুখ প্রয়াণ/গমন করো, (মৃণত) তাঁদের মারো/বিনাশ করো, (সহধ্বম্) তাঁদের পরাজিত করো। (নাথিতাঃ) নিজ-নিজ স্বামীদের সহিত (ইমে) এই (বসবঃ) বসুগণ [রুদ্র ও আদিত্যগণ] (অমীমৃণন্) শত্রুদের মেরে দিয়েছে/বিনাশ করেছে। (এষাম্) এই শত্রুদের (বিদ্বান্) দূতকর্ম সম্পর্কে জ্ঞাত (অগ্নিঃ) অগ্রণী অর্থাৎ মুখ্য (দূতঃ) দূত (প্রত্যেতু) আমাদের প্রতি আসুক/আগমন করুক।
टिप्पणी -
[মরুতঃ= শত্রুদের হননে কুশল (যজু০ ১৭।৪০) সৈনিক। রাষ্ট্রে যদি শত্রুসেনা আক্রমণ করে তাহলে রাষ্ট্রের বসু আদি বিদ্বানগণও, নিজ-নিজ অধ্যক্ষ সহিত, যুদ্ধ করে। পরিণাম এটাই হয় যে, শত্রুপক্ষের দূত, সন্ধি করার জন্য, বিজয়ী রাষ্ট্রাধিপতির সেবায় উপস্থিত হয়। অগ্নিঃ অগ্রণীর্ভবতি] (নিরুক্ত ৭।৪।১৪)। অগ্নিঃ= সেনাগ্নিরত্র বিবক্ষিতঃ (সায়ণ)]