English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 12/ मन्त्र 1
सूक्त - ब्रह्मा
देवता - शाला, वास्तोष्पतिः
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - शालनिर्माण सूक्त
इ॒हैव ध्रु॒वां नि मि॑नोमि॒ शालां॒ क्षेमे॑ तिष्ठाति घृ॒तमु॒क्षमा॑णा। तां त्वा॑ शाले॒ सर्व॑वीराः सु॒वीरा॒ अरि॑ष्टवीरा॒ उप॒ सं च॑रेम ॥
स्वर सहित पद पाठइ॒ह । ए॒व । ध्रु॒वाम् । नि । मि॒नो॒मि॒ । शाला॑म् । क्षेमे॑ । ति॒ष्ठा॒ति॒ । घृ॒तम् । उ॒क्षमा॑णा । ताम् । त्वा॒ । शा॒ले॒ । सर्व॑वीरा: । सु॒ऽवीरा॑: । अरि॑ष्टऽवीरा: । उप॑ । सम् । च॒रे॒म॒ ॥१२.१॥
स्वर रहित मन्त्र
इहैव ध्रुवां नि मिनोमि शालां क्षेमे तिष्ठाति घृतमुक्षमाणा। तां त्वा शाले सर्ववीराः सुवीरा अरिष्टवीरा उप सं चरेम ॥
स्वर रहित पद पाठइह । एव । ध्रुवाम् । नि । मिनोमि । शालाम् । क्षेमे । तिष्ठाति । घृतम् । उक्षमाणा । ताम् । त्वा । शाले । सर्ववीरा: । सुऽवीरा: । अरिष्टऽवीरा: । उप । सम् । चरेम ॥१२.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 12; मन्त्र » 1
भाषार्थ -
(ইহ এব) এই ভূমিপ্রদেশেই (ধ্রুবাম্) স্থির (শালাম্) গৃহকে/শালাকে (নিমিনোমি) আমি ভিত্তিরুপে স্থাপিত করছি, (ঘৃতম্ উক্ষমাণা) ঘৃতের সিঞ্চন করে (ক্ষেমে) আমাদের ক্ষেম বা নিবাসের নিমিত্ত/জন্য (তিষ্ঠাতি) ইহা স্থিত হোক। (সর্ববীরাঃ) সমস্ত বীর সন্তানসম্পন্ন (সুবীরাঃ) উত্তম সন্তানসম্পন্ন, (অরিষ্টবীরাঃ) এবং অহিংসিত সন্তানসম্পন্ন আমরা (শালে) হে শালা (তাম্ ত্বা) সেই তোমার (উপ) সমীপে (সংচরেম) একসাথে বিচরণ করি।
टिप्पणी -
[ক্ষেমে= সুরক্ষা ও প্রসন্নতার জন্য (আপ্টে) বা আমাদের নিবাসের জন্য "ক্ষি নিবাসে" (তুদাদিঃ)। ঘৃতম্= ঘী(মন্ত্র ২) এ গোমতী, ঘৃতবতী, পয়স্বতীর অনুসারে। নিমিনোমি=নি+ডুমিঞ্ প্রক্ষেপণে (স্বাদিঃ), ভিত রূপে নুড়ি, কাঁকর প্রক্ষেপণ/নিক্ষেপ করছি, অর্থাৎ ভিত দিচ্ছি/ভিত্তি স্থাপন করছি। শালা, দেখো (অথর্ব০ ৯।৩।১-৩১)। ক্ষেম-এর ব্যুৎপত্তি সম্বন্ধে দশপাদ্যুণাদিবৃত্তি-এ "ক্ষি নিবাসগত্যোঃ" এরও উল্লেখ করা হয়েছে (৭।২৬), সেইজন্যে নিবাসার্থও উপপন্ন।]