सपदार्थान्वयः - हे सभाध्यक्ष राजन् ! त्वं येऽग्निनेत्राः अग्नौ=विद्युदादौ नेत्रं=नयनं=विज्ञानं येषां ते पुरःसदः ये सभायां राष्ट्रे वा पुरः=पूर्वस्यां दिशि सीदन्ति देवाः विद्वांसः सन्ति, तेभ्यः स्वाहा सत्यां वाचं जुषस्व । ये यमनेत्राः यमेषु=अहिंसादिषु योगाङ्गेषु नीतिषु वा नेत्रं=प्रापणं येषां ते दक्षिणासदः ये दक्षिणस्यां दिश्यवतिष्ठन्ते देवाः योगिनो न्यायाधीशाः सन्ति, तेभ्यः स्वाहा सत्यां क्रियां जुषस्व । ये पश्चात्सदः ये पश्चिमायां दिशि सीदन्ति विश्वदेवनेत्राः विश्वेषु देवेषु नेत्रं=प्रज्ञानं येषां ते देवाः सर्वविद्याविदः सन्ति, तेभ्यः स्वाहा आन्वीक्षिकीं विद्यां जुषस्व । ये उत्तरासदः ये प्रश्नोत्तराणि समादधाना उत्तरस्यां दिशि सीदन्ति वा=अधऊर्ध्वस्था मित्रावरुणनेत्राः प्राणोदानवत् सर्वान् धर्मं नयन्तः वा मरुन्नेत्राः मरुति=ब्रह्माण्डस्थे वायौ नेत्रे=नयनं येषां ते देवाः सर्वेभ्य: सुखदातारः सन्ति, तेभ्यः स्वाहा सर्वोपकारिणीं विद्यां [जुषस्व] [ये] [सोमनेत्रा:] सोमलतादिष्वोषधीषु नेत्रं=नयनं येषां ते [उपरिसदः] य उपरि=उत्कृष्ट-आसने व्यवहारे वा सीदन्ति ते [दुवस्वन्तः] दुवः=बहुविद्याधर्मपरिचरणं विद्यते येषु [देवा:] आयुर्वेदविदः [सन्ति] [तेभ्यः] [स्वाहा] धर्मोषधिविद्यां जुषस्व ॥ ९ । ३६ ।। [हे सभाध्यक्ष राजन् ! त्वं येऽग्निनेत्राः.....देवाः सन्ति तेभ्यः स्वाहा जुषस्व......]

पदार्थः -
(ये) (देवाः) विद्वांसः (अग्निनेत्राः) अग्नौ=विद्युदादौ नेत्रं=नयनं विज्ञानं येषान्ते (पुर:सदः) ये सभायां राष्ट्रे वा पुर:=पूर्वस्यान्दिशि सीदन्ति (तेभ्यः) (स्वाहा) सत्यां वाचम् (ये) (देवाः) योगिनो न्यायाधीशाः (यमनेत्राः) यमेष्वहिः सादिषु योगाङ्गेषु नीतिषु वा नेत्रं=प्रापणं येषां ते (दक्षिणासदः) ये दक्षिणस्यां दिश्यवतिष्ठन्ते (तेभ्यः) (स्वाहा) सत्यां क्रियाम् (ये) (देवाः) सर्वविद्याविदः (विश्वदेवनेत्राः) विश्वेषु देवेषु नेत्रं=प्रज्ञानं येषान्ते (पश्चात्सदः) ये पश्चिमायां दिशि सीदन्ति (तेभ्य:) (स्वाहा) आन्वीक्षिकीं विद्याम् (ये) (देवाः) सर्वेभ्य: सुखदातार: (मित्रावरुणनेत्राः) प्राणोदानवत्सर्वान् धर्म्मंनयन्तः (वा) (मरुन्नेत्राः) मरुति=ब्रह्माण्डस्थे वायौ नेत्रं=नयनं येषां ते (वा) अध-ऊर्ध्वस्था: (उत्तरासदः) ये प्रश्नोत्तराणि समादधाना उत्तरस्यान्दिशि सीदन्ति (तेभ्यः) (स्वाहा) सर्वोपकारिणीं विद्याम् (ये) (देवा:) आयुर्वेदविदः (सोमनेत्रा:) सोमलतादिष्वोषधीषुनेत्रं=नयनं येषान्ते (उपरिसदः) ये उपरि=उत्कृष्ट आसने व्यवहारे वा सीदन्ति ते (दुवस्वन्तः) दुवो= बहुविद्याधर्मपरिचरणं विद्युते येषु (तेभ्यः) (स्वाहा) धर्मोषधिविद्याम् ॥ अयं मन्त्रः शत० ५ । २ । ४ । ६ व्याख्यातः ॥ ३६ ॥

भावार्थः - हे राजादयो मनुष्याः ! यूयं--यदा धार्मिका: सुशीला विद्वांसो भूत्वा सर्वदिक्स्थानां सर्वविद्याविदामाप्तानां विदुषां परीक्षासत्कारार्थं सर्वा विद्या प्राप्नुयात्, तदैते भवत्समीपमागत्य, युष्माभिः सह संगत्य, धर्मार्थकाममोक्षाणां सिद्धिं कुर्युः । ये देशदेशान्तरं द्वीपद्वीपान्तरं [गत्वा] विद्याविनयसुशिक्षाक्रियाकौशलानि गृह्णन्ति त एव सर्वेषां सुसुखैरलङ्कर्त्तारः स्युः ॥ ९ । ३६ ॥

विशेषः - वरुणः । विश्वेदेवाः=विद्वांसः। विकृतिः। मध्यमः ।।