अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 16/ मन्त्र 3
सा॑ध्व॒र्या अ॑ति॒थिनी॑रिषि॒रा स्पा॒र्हाः सु॒वर्णा॑ अनव॒द्यरू॑पाः। बृह॒स्पतिः॒ पर्व॑तेभ्यो वि॒तूर्या॒ निर्गा ऊ॑पे॒ यव॑मिव स्थि॒विभ्यः॑ ॥
स्वर सहित पद पाठसा॒धु॒ऽअ॒र्या: । अ॒ति॒थिनी॑: । इ॒षि॒रा: । स्पा॒र्हा: । सु॒ऽवर्णा॑: । अ॒न॒व॒द्यऽरू॑पा: ॥ बृह॒स्पति॑: । पर्व॑तेभ्य: । वि॒ऽतूर्य॑ । नि: । गा: । ऊ॒पे॒ । यव॑म्ऽइव । स्थि॒विऽभ्य॑: ॥१६.३॥
स्वर रहित मन्त्र
साध्वर्या अतिथिनीरिषिरा स्पार्हाः सुवर्णा अनवद्यरूपाः। बृहस्पतिः पर्वतेभ्यो वितूर्या निर्गा ऊपे यवमिव स्थिविभ्यः ॥
स्वर रहित पद पाठसाधुऽअर्या: । अतिथिनी: । इषिरा: । स्पार्हा: । सुऽवर्णा: । अनवद्यऽरूपा: ॥ बृहस्पति: । पर्वतेभ्य: । विऽतूर्य । नि: । गा: । ऊपे । यवम्ऽइव । स्थिविऽभ्य: ॥१६.३॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 16; मन्त्र » 3
भाषार्थ -
(साध्वर्याः) अन्तरिक्ष-स्थित मेघ के साथ रहनेवाले, (अतिथिनीः) सदा गतिशील, (इषिराः) प्रजा द्वारा इष्ट, (स्पार्हाः) तथा स्पृहणीय, (सुवर्णाः) स्वच्छ, और (अनवद्यरूपाः) पवित्र (गाः) गतिशील जलों को, (पर्वतेभ्यः) मेघों से (वितूर्या=वितूर्य) काट कर, (बृहस्पतिः) महाब्रह्माण्ड के पति परमेश्वर ने (निर् ऊपे) पृथिवी पर उपजाऊ रूप में भेजा है। (इव) जैसे कि (स्थिविभ्यः) क्षेत्र-स्थलों से काट कर किसान (यवम्) जौ आदि अन्न देते हैं।
टिप्पणी -
[अतिथिनीः=अत् सातत्यगमने+इथिन्+ङी (स्त्रियाम्)। इषिराः=इषु इच्छायाम्। गाः=गमनशील जल (उणा০ कोश, पाद २, सूत्र ६७ पर महर्षि दयानन्द)। स्थिविः=क्षेत्रस्थल?। साध्वर्याः=अध्वर= अन्तरिक्ष (निघं০ १.३); अध्वर्यः=अध्वरीय=अन्तरिक्षस्थ। साध्वर्याः=अन्तरिक्षस्थ मेघ के साथी।]