Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 7
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 7/ मन्त्र 4
    ऋषिः - गोतम ऋषिः देवता - मघवा देवता छन्दः - आर्षी उष्णिक् स्वरः - ऋषभः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    0

    उ॒प॒या॒मगृ॑हीतोऽस्य॒न्तर्य॑च्छ मघवन् पा॒हि सोम॑म्। उ॒रु॒ष्य राय॒ऽएषो॑ यजस्व॥४॥

    स्वर सहित पद पाठ

    उ॒प॒या॒मगृ॑हीत॒ इत्यु॑पया॒मऽगृ॑हीतः। अ॒सि॒। अ॒न्तः। य॒च्छ॒। म॒घ॒व॒न्निति॑ मघऽवन्। पा॒हि॒। सोम॑म्। उ॒रु॒ष्य। रायः॑। आ। इषः॑। य॒ज॒स्व॒ ॥४॥

    स्वर रहित मन्त्र

    उपयामगृहीतो स्यन्तर्यच्छ मघवन्पाहि सोमम् । उरुष्य राय एषो यजस्व ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    उपयामगृहीत इत्युपयामऽगृहीतः। असि। अन्तः। यच्छ। मघवन्निति मघऽवन्। पाहि। सोमम्। उरुष्य। रायः। आ। इषः। यजस्व॥४॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 7; मन्त्र » 4
    Acknowledgment

    सपदार्थान्वयः - हे योगजिज्ञासो! यतस्त्वमुपयामगृहीत इव उपातैर्यमैर्गृहीत इव असि, तस्मादन्तः आभ्यन्तरस्थान् प्राणादीन् यच्छ निगृहाण। हे मघवन् ! परमपूजित धनिसदृश! सोमं योगसिद्धमैश्वर्यंपाहि रक्ष क्लेशान्उरुष्य बहुना योगाभ्यासेनाविद्यादिक्लेशानन्तं नय यतो रायः ऋद्धिसिद्धिधनानि इष: इच्छासिद्धी: आ+यजस्व॥ समन्ताद्यजस्व ।। ७ । ४ ।। [हे योगजिज्ञासो! यतस्त्वमुपयामगृहीत इवासि, तस्मादन्तर्यच्छ, सोमं पाहि, क्लेशानुरुष्य, यतो राय इष आयजस्व]

    पदार्थः -
    (उपयामगृहीतः) उपात्तैर्यमैर्गृहीत इव (असि) (अंतः) आभ्यंतरस्थान् प्राणादीन् (यच्छ) निगृहाण (मघवन्) परमपूजित धनिसदृश ! (पाहि) रक्ष (सोमम्) योगसिद्धमैश्वर्य्यम् (उरुष्य) बहुना योगाभ्यासेनाविद्यादिक्लेशानन्तं नय। अत्रोरुपपदात् षोऽन्तकर्म्मणीत्यस्मात् क्विप् ततो नामधातुत्वात् क्विप् ततो मध्यमैकवचनप्रयोगः (रायः) ऋद्धिसिद्धिधनानि (आ) समन्तात् (इषः) इच्छासिद्धी: (यजस्व)॥अयं मन्त्रः शत० ४ । १ । १ । १५ । व्याख्यातः ॥ ४॥

    भावार्थः - अत्र वाचकलुप्तोपमालङ्कारः।। योगार्थिना यमादिभिर्योगाङ्गैश्चित्तादीन् निरुध्याविद्यादिदोषान् निवार्य संयमेनर्द्धिसिद्धयो निष्पाद्यन्ताम् ॥ ७ । ४ ॥

    भावार्थ पदार्थः - उपयामगृहीतः=ययादिभिर्योगाङ्ग निरुद्धचित्तः॥

    विशेषः - गोतम:। मघवा=धनिसदृशो योगजिज्ञासुः॥आर्ष्युष्णिक्। ऋषभः

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top