अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 64/ मन्त्र 3
त्वं हि शश्व॑तीना॒मिन्द्र॑ द॒र्ता पु॒रामसि॑। ह॒न्ता दस्यो॒र्मनो॑र्वृ॒धः पति॑र्दि॒वः ॥
स्वर सहित पद पाठत्वम् । हि । शश्व॑तीनाम् । इन्द्र॑ । द॒र्ता । पु॒राम् । असि॑ ॥ ह॒न्ता । दस्यो॑: । मनो॑: । वृ॒ध: । पति॑: । दि॒व: ॥६४.३॥
स्वर रहित मन्त्र
त्वं हि शश्वतीनामिन्द्र दर्ता पुरामसि। हन्ता दस्योर्मनोर्वृधः पतिर्दिवः ॥
स्वर रहित पद पाठत्वम् । हि । शश्वतीनाम् । इन्द्र । दर्ता । पुराम् । असि ॥ हन्ता । दस्यो: । मनो: । वृध: । पति: । दिव: ॥६४.३॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 64; मन्त्र » 3
विषय - पुरां दर्ता-मनोर्वृधः
पदार्थ -
१. हे (इन्द्र) = शत्रुविद्रावक प्रभो! (त्वं हि) = आप ही (शश्वतीनाम्) = [बहीनाम्] अनेक (पुराम्) = काम, क्रोध, लोभ आदि शत्रुओं की नगरियों के (दर्ता असि) = विदारण करनेवाले हैं। २. इन नगरियों का विध्वंस करके आप (दस्यो:) = हमारा उपक्षय करनेवाले के हन्ता असि नष्ट करनेवाले हैं। (मनो: वृधः) = विचारशील पुरुष का वर्धन करनेवाले हैं तथा (दिवः पति:) = प्रकाश व स्वर्ग के स्वामी हैं।
भावार्थ - शत्रु-पुरियों का विद्रावण करके दस्यु-हनन के द्वारा प्रभु विचारशील पुरुष का वर्धन करते हैं और जीवन को प्रकाशमय व स्वर्गवाला बनाते हैं।
इस भाष्य को एडिट करें