अथर्ववेद - काण्ड 7/ सूक्त 82/ मन्त्र 3
इ॒हैवाग्ने॒ अधि॑ धारया र॒यिं मा त्वा॒ नि क्र॒न्पूर्व॑चित्ता निका॒रिणः॑। क्ष॒त्रेणा॑ग्ने सु॒यम॑मस्तु॒ तुभ्य॑मुपस॒त्ता व॑र्धतां ते॒ अनि॑ष्टृतः ॥
स्वर सहित पद पाठइ॒ह । ए॒व । अ॒ग्ने॒ । अधि॑ । धा॒र॒य॒ । र॒यिम् । मा । त्वा॒ । नि । क्र॒न् । पूर्व॑ऽचित्ता: । नि॒ऽका॒रिण॑: । क्ष॒त्रेण॑ । अ॒ग्ने॒ । सु॒ऽयम॑म् । अ॒स्तु॒ । तुभ्य॑म् । उ॒प॒ऽस॒त्ता । व॒र्ध॒ता॒म् । ते॒ । अनि॑ऽस्तृत: ॥८७.३॥
स्वर रहित मन्त्र
इहैवाग्ने अधि धारया रयिं मा त्वा नि क्रन्पूर्वचित्ता निकारिणः। क्षत्रेणाग्ने सुयममस्तु तुभ्यमुपसत्ता वर्धतां ते अनिष्टृतः ॥
स्वर रहित पद पाठइह । एव । अग्ने । अधि । धारय । रयिम् । मा । त्वा । नि । क्रन् । पूर्वऽचित्ता: । निऽकारिण: । क्षत्रेण । अग्ने । सुऽयमम् । अस्तु । तुभ्यम् । उपऽसत्ता । वर्धताम् । ते । अनिऽस्तृत: ॥८७.३॥
अथर्ववेद - काण्ड » 7; सूक्त » 82; मन्त्र » 3
विषय - क्षत्रेण सुयमम्
पदार्थ -
१. हे (अग्ने) = अग्रणी प्रभो! (इह एव) = यहाँ-हम उपासकों में ही (रयिं अधिधारय) = ऐश्वर्य को आधिक्येन स्थापित कीजिए, जो (पूर्वचित्ता:) = [मतिपूर्व-Intentionally. Knowingly] जानबूझकर पहले से ही चित्त बनाकर (निकारिण:) = हमारा अपकार करनेवाले हैं, वे (त्वा) = तुझे (मा निक्रन्) = अपने अधीन न कर पाएँ, अपने अनुकूल न कर पाएँ। २. हे (अग्ने) = प्रभो! (तुभ्यम्) = आपकी प्राप्ति के लिए हममें क्(षत्रेण सुयमम् अस्तु) = बल के साथ उत्तम संयम हो। हे प्रभो! (ते) = आपका उपसत्ता उपासक (अनिष्ट्रत:) = किसी से भी हिसित न होता हुआ, अतिरस्कृत प्रभाववाला, (वर्धताम्) = वृद्धि को प्राप्त हो।
भावार्थ -
प्रभु हमें धन दें। हमारा अपमान करनेवाले प्रभु के प्रिय न बनें। प्रभु-प्राप्ति के लिए हम बल के साथ संयमवाले हों। प्रभु के उपासक बनकर हम अहिंसित होते हुए वृद्धि को प्राप्त हों।
इस भाष्य को एडिट करें