ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 56/ मन्त्र 3
ऋषिः - वृहदुक्थो वामदेव्यः
देवता - विश्वेदेवा:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
वा॒ज्य॑सि॒ वाजि॑नेना सुवे॒नीः सु॑वि॒तः स्तोमं॑ सुवि॒तो दिवं॑ गाः । सु॒वि॒तो धर्म॑ प्रथ॒मानु॑ स॒त्या सु॑वि॒तो दे॒वान्त्सु॑वि॒तोऽनु॒ पत्म॑ ॥
स्वर सहित पद पाठवा॒जी । अ॒सि॒ । वाजि॑नेन । सु॒ऽवे॒नीः । सु॒वि॒तः । स्तोम॑म् । सु॒वि॒तः । दिव॑म् । गाः॒ । सु॒वि॒तः । धर्म॑ । प्र॒थ॒मा । अनु॑ । स॒त्या । सु॒वि॒तः । दे॒वान् । सु॒वि॒तः । अनु॑ । पत्म॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
वाज्यसि वाजिनेना सुवेनीः सुवितः स्तोमं सुवितो दिवं गाः । सुवितो धर्म प्रथमानु सत्या सुवितो देवान्त्सुवितोऽनु पत्म ॥
स्वर रहित पद पाठवाजी । असि । वाजिनेन । सुऽवेनीः । सुवितः । स्तोमम् । सुवितः । दिवम् । गाः । सुवितः । धर्म । प्रथमा । अनु । सत्या । सुवितः । देवान् । सुवितः । अनु । पत्म ॥ १०.५६.३
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 56; मन्त्र » 3
अष्टक » 8; अध्याय » 1; वर्ग » 18; मन्त्र » 3
Acknowledgment
अष्टक » 8; अध्याय » 1; वर्ग » 18; मन्त्र » 3
Acknowledgment
भाष्य भाग
हिन्दी (1)
पदार्थ
(वाजी-असि) हे बालक तू ज्ञानी है (वाजिनेन सुवेनीः) वीर्य से सुकान्तिमान् है (सुवितः-स्तोमम्) शोभनगुणसम्पन्न हुआ तू स्तुति के योग्य है (सुवितः-दिवं गाः) तू सुशिक्षित होकर मोक्ष को प्राप्त हो (सुवितः-धर्म) सुचरित्रवान् हुआ धर्मपरायण हो (प्रथमा सत्या-अनु) प्रमुख सत्य कर्मफलों को प्राप्त कर (सुवितः-देवान्) उत्तम विद्यावाला होता हुआ विद्वानों की संगति कर (सुवितः-अनु पत्म) सुविज्ञ हुआ-हुआ अनुकूल मार्गों को प्राप्त कर ॥३॥
भावार्थ
बालक को चरित्रवान् बनाना, धर्मपरायण, विद्वान्, अपने से बड़े विद्वानों की संगति में रहना, यशस्वी बनाना, परमात्मा का उपासक इत्यादि उत्तम गुणों से सम्पन्न करना माता-पिता आदि का कर्त्तव्य है ॥३॥
संस्कृत (1)
पदार्थः
(वाजी-असि) हे बालक ! त्वं ज्ञानी खल्वसि (वाजिनेन सुवेनीः) वीर्येण “वीर्यं वाजिनम्” [ऐ० १।१३] सुकान्तः (सुवितः-स्तोमम्) सुष्ठु गतः-स्तुतिमर्हसि (सुवितः-दिवं गाः) सुशिक्षितो मोक्षं प्राप्नुयाः (सुवितः-धर्म) सुचरितवान् धर्मवान् परायणो भव ‘अत्र मतुब्लोपश्छान्दसः’ (प्रथमा सत्या-अनु) प्रमुखानि सत्यानि कर्म सत्यानि कर्मफलानि प्राप्नुयाः (सुवितः-देवान्) सुविद्यः सन् देवान् विदुषः सङ्गमय (सुवितः-अनु पत्म) सुविज्ञः सननुकूलान् मार्गान् प्रापय ॥३॥
इंग्लिश (1)
Meaning
You are the dynamic soul by virtue of your innate power and potential. Realising your love of life, living in peace and prosperity, rise to the heights of your own self-glory, happy and pious, and reach the heights of heaven. Happy in rectitude, follow the first, original and eternal Dharma. Happy and self-realised, rise to the life divine to the joy of the divines, and, a blessed soul, attain to the Spirit Eternal of the universe.
मराठी (1)
भावार्थ
बालकाला चरित्रवान बनविणे, धर्मपरायण, विद्वान, आपल्यापेक्षा विद्वानांच्या संगतीत राहणे, यशस्वी बनविणे, परमात्म्याचा उपासक इत्यादी गुणांनी संपन्न करणे, हे माता व पिता यांचे कर्तव्य आहे. ॥३॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal