अथर्ववेद - काण्ड 4/ सूक्त 37/ मन्त्र 6
सूक्त - बादरायणिः
देवता - अजशृङ्ग्योषधिः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - कृमिनाशक सूक्त
एयम॑ग॒न्नोष॑धीनां वी॒रुधां॑ वी॒र्या॑वती। अ॑जशृ॒ङ्ग्य॑राट॒की ती॑क्ष्णशृ॒ङ्गी व्यृ॑षतु ॥
स्वर सहित पद पाठआ । इ॒यम् । अ॒ग॒न् । ओष॑धीनाम् । वी॒रुधा॑म् । वी॒र्य᳡ऽवती । अ॒ज॒ऽशृ॒ङ्गी । अ॒रा॒ट॒की । ती॒क्ष्ण॒ऽशृ॒ङ्गी । वि । ऋ॒ष॒तु॒ ॥३७.६॥
स्वर रहित मन्त्र
एयमगन्नोषधीनां वीरुधां वीर्यावती। अजशृङ्ग्यराटकी तीक्ष्णशृङ्गी व्यृषतु ॥
स्वर रहित पद पाठआ । इयम् । अगन् । ओषधीनाम् । वीरुधाम् । वीर्यऽवती । अजऽशृङ्गी । अराटकी । तीक्ष्णऽशृङ्गी । वि । ऋषतु ॥३७.६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 4; सूक्त » 37; मन्त्र » 6
भाषार्थ -
(वीरुधाम्, ओषधीनाम्) विरोहणशील औषधियों में (वीर्यावती) बलवती, (अजशृङ्गी) बकरे के सदृश सींगोंवाली, अर्थात् (तीक्ष्णशृङ्गी) तीक्ष्ण सींगोंवाली (इयम्) यह (अराटकी) अराटी (अगन्) आ गई है, वह (व्यृषतु) रोग के कीटाणुओं का हिंसन करे।
टिप्पणी -
[अराटिका नाम है औषधि का। शेष दो नाम, अराटिका के विशेषण हैं। अराटी ('वनौषधि-चन्द्रोदय', लेखक श्री चन्द्रराज भण्डारी, विशारद; (ज्ञानमन्दिर-भानपुरा)। व्यृषतु= वि+ऋषी गतौ (तुदादि:); विगत करे, नष्ट करे।]