English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 73/ मन्त्र 5
सो चि॒न्नु वृ॒ष्टिर्यू॒थ्या॒ स्वा सचाँ॒ इन्द्रः॒ श्मश्रू॑णि॒ हरि॑ता॒भि प्रु॑ष्णुते। अव॑ वेति सु॒क्षयं॑ सु॒ते मधूदिद्धू॑नोति॒ वातो॒ यथा॒ वन॑म् ॥
स्वर सहित पद पाठसो इति॑ । चि॒त् । नु । वृ॒ष्टि: । यू॒थ्या॑ । स्वा । सचा॑ । इन्द्र॑: । श्मश्रू॑णि: । हरि॑ता । अ॒भि । प्रु॑ष्णु॒ते॒ ॥ अव॑ । वे॒ति॒ । सु॒ऽक्षय॑म् । सु॒ते । मधु॑ । उत् । इत् । धू॒नो॒ति॒ । वात॑: । यथा॑ । वन॑म् ॥७३.५॥
स्वर रहित मन्त्र
सो चिन्नु वृष्टिर्यूथ्या स्वा सचाँ इन्द्रः श्मश्रूणि हरिताभि प्रुष्णुते। अव वेति सुक्षयं सुते मधूदिद्धूनोति वातो यथा वनम् ॥
स्वर रहित पद पाठसो इति । चित् । नु । वृष्टि: । यूथ्या । स्वा । सचा । इन्द्र: । श्मश्रूणि: । हरिता । अभि । प्रुष्णुते ॥ अव । वेति । सुऽक्षयम् । सुते । मधु । उत् । इत् । धूनोति । वात: । यथा । वनम् ॥७३.५॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 73; मन्त्र » 5
मन्त्र विषय - সেনাপতিলক্ষণোপদেশঃ
भाषार्थ -
(সো) সেই/তিনি ই (ইন্দ্রঃ) ইন্দ্র [পরম ঐশ্বর্যবান্ পুরুষ] (বৃষ্টিঃ চিৎ) বৃষ্টির ন্যায় (নু) নিশ্চিতরূপে (সচা) নিত্য সমাগমের সহিত (স্বা) নিজের (হরিতা) স্বীকার যোগ্য (যূথ্যা) সমূহকে (শ্মশ্রূণি) নিজের শরীরে আশ্রিত অঙ্গ-সমূহের [সমান] (অভি) সর্বতোভাবে (প্রুষ্ণুতে) সিঞ্চন করেন, বর্ধন করেন । এবং তিনি (সুতে) উৎপন্ন জগতে (সুক্ষয়ম্) পরম ঐশ্বর্যযুক্ত (মধু) নিশ্চিত জ্ঞানকে [মধু বিদ্যাকে] (ইৎ) অবশ্য (অব বেতি) প্রাপ্ত হন তথা [পাপকে] (উৎ) (ধূনোতি) উৎপাটিত করে কাঁপিয়ে দেন (যথা) যেভাবে (বাতঃ) বায়ু (বনম্) বনের বৃক্ষাদিতে কম্পন সৃষ্টি করে ॥৫॥
भावार्थ - বৃষ্টির সমান যিনি মনুষ্য শরীরের অঙ্গ-সমূহের তুল্য প্রিয় নিজের লোকেদের উপকার করেন, তিনি সংসারে ঐশ্বর্যযুক্ত জ্ঞান প্রাপ্ত করে পাপকে দূর করে আনন্দ প্রাপ্ত হন॥৫॥
इस भाष्य को एडिट करें