English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 16/ मन्त्र 1
सूक्त - अथर्वा
देवता - अग्निः, इन्द्रः, मित्रावरुणौ, भगः, पूषा, सोमः
छन्दः - आर्षी जगती
सूक्तम् - कल्याणार्थप्रार्थना
प्रा॒तर॒ग्निं प्रा॒तरिन्द्रं॑ हवामहे प्रा॒तर्मि॒त्रावरु॑णा प्रा॒तर॒श्विना॑। प्रा॒तर्भगं॑ पू॒षणं॒ ब्रह्म॑ण॒स्पतिं॑ प्रा॒तः सोम॑मु॒त रु॒द्रं ह॑वामहे ॥
स्वर सहित पद पाठप्रा॒त: । अ॒ग्निम् । प्रा॒त: । इन्द्र॑म् । ह॒वा॒म॒हे॒ । प्रा॒त: । मि॒त्रावरु॑णा । प्रा॒त: । अ॒श्विना॑ । प्रा॒त: । भग॑म् । पू॒षण॑म् । ब्रह्म॑ण: । पति॑म् । प्रा॒त: । सोम॑म् । उ॒त । रु॒द्रम् । ह॒वा॒म॒हे॒ ॥१६.१॥
स्वर रहित मन्त्र
प्रातरग्निं प्रातरिन्द्रं हवामहे प्रातर्मित्रावरुणा प्रातरश्विना। प्रातर्भगं पूषणं ब्रह्मणस्पतिं प्रातः सोममुत रुद्रं हवामहे ॥
स्वर रहित पद पाठप्रात: । अग्निम् । प्रात: । इन्द्रम् । हवामहे । प्रात: । मित्रावरुणा । प्रात: । अश्विना । प्रात: । भगम् । पूषणम् । ब्रह्मण: । पतिम् । प्रात: । सोमम् । उत । रुद्रम् । हवामहे ॥१६.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 16; मन्त्र » 1
मन्त्र विषय - বুদ্ধিবর্ধনায় প্রভাতগীতিঃ
भाषार्थ -
(প্রাতঃ) প্রাতঃকালে (অগ্নিম্) [পার্থিব] অগ্নিকে, (প্রাতঃ) প্রাতঃকালে (ইন্দ্রম্) বিদ্যুৎ বা সূর্যকে, (প্রাতঃ) প্রাতঃকালে (মিত্রাবরুণা=০-ণৌ) প্রাণ ও অপান-কে, (প্রাতঃ) প্রাতঃকালে (অশ্বিনা) কার্যে ব্যাপ্ত মাতা-পিতাকে (হবামহে) আমরা আহ্বান করি। (প্রাতঃ) প্রাতঃকালে (ভগম্) ঐশ্বর্যবান্, (পূষণম্) পোষণকারী (ব্রহ্মণঃ) বেদ, ব্রহ্মাণ্ড, অন্ন বা ধন-সম্পদের (পতিম্) পতি, পরমেশ্বরকে, (প্রাতঃ) প্রাতঃকালে (সোমম্) ঐশ্বর্য প্রদানকারী বা মন্থিত পদার্থ বা আত্মা [নিজের বল/শক্তি] বা অমৃত [মোক্ষ, বা অন্ন, দুগ্ধ, ঘৃতাদি]কে (উত) এবং (রুদ্রম্) দুঃখনাশক বা জ্ঞানদাতা আচার্যকে (হবামহে) আমরা আহ্বান করি ॥১॥
भावार्थ - মনুষ্য প্রাতঃকাল [সূর্য উদিত হওয়ার প্রায় আড়াই ঘন্টা আগে] পরমেশ্বরের ধ্যান করে, মন্ত্রে বর্ণিত পার্থিব ও সৌর অগ্নি এর প্রয়োগ আদি অন্য আবশ্যক কর্মের বিচার করে আত্মাকে সমৃদ্ধ করে নিজের কর্ত্তব্যে নিয়োজিত হোক ॥১॥ এই সম্পূর্ণ সূক্ত কিছুটা আলাদাভাবে ঋগ্বেদ ৭।৪১।১-৭ এবং যজুর্বেদ অধ্যায় ৩৪ মন্ত্র ৩৪-৫০ এ রয়েছে।
इस भाष्य को एडिट करें