English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 125/ मन्त्र 3
न॒हि स्थूर्यृ॑तु॒था या॒तम॑स्ति॒ नोत श्रवो॑ विविदे संग॒मेषु॑। ग॒व्यन्त॒ इन्द्रं॑ स॒ख्याय॒ विप्रा॑ अश्वा॒यन्तो॒ वृष॑णं वा॒जय॑न्तः ॥
स्वर सहित पद पाठन॒हि । स्थूरि॑ । ऋ॒तु॒ऽथा । या॒तम् । अस्ति॑ । न । उ॒त । श्रव॑: । वि॒वि॒दे॒ । स॒म्ऽग॒मेषु॑ ॥ ग॒व्यन्त॑: । इन्द्र॑म् । स॒ख्याय॑ । विप्रा॑: । अ॒श्व॒ऽयन्त॑: । वृष॑णम् । वा॒जय॑न्त: ॥१२५.३॥
स्वर रहित मन्त्र
नहि स्थूर्यृतुथा यातमस्ति नोत श्रवो विविदे संगमेषु। गव्यन्त इन्द्रं सख्याय विप्रा अश्वायन्तो वृषणं वाजयन्तः ॥
स्वर रहित पद पाठनहि । स्थूरि । ऋतुऽथा । यातम् । अस्ति । न । उत । श्रव: । विविदे । सम्ऽगमेषु ॥ गव्यन्त: । इन्द्रम् । सख्याय । विप्रा: । अश्वऽयन्त: । वृषणम् । वाजयन्त: ॥१२५.३॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 125; मन्त्र » 3
भाषार्थ -
(স্থূরি=স্থূরী) বলদের লাঙল (ঋতুথা) ঋতু অনুসারে, যদি কৃষিজমিতে (নহি) না (যাতম্ অস্তি) চলে, তবে অন্নের অভাবে (সঙ্গমেষু) সামাজিক-মিলনে, বা যুদ্ধের নিমিত্ত, (শ্রবঃ) অন্ন-সামগ্রী (ন বিবিদে) না প্রাপ্ত হয়। (গব্যন্তঃ) গাভী কামনাকারী, এবং (অশ্বায়ন্তঃ) অশ্ব কামনাকারী আমরা (বিপ্রাঃ) মেধাবী প্রজাগণ বা কৃষক (সখ্যায়) রাজা এবং প্রজাদের মধ্যে পরস্পর সখীভাব বজায় রাখার জন্য, (বৃষণম্) জলের বর্ষণকারী, প্রভূত জলের ব্যবস্থাকারী (ইন্দ্রম্) সম্রাটকে (বাজয়ন্তঃ) অন্ন এবং বল দ্বারা সম্পন্ন করতে চাই।
- [স্থূরঃ= বহ্বদ্যদ্য (আপ্টে)। বাজঃ=অন্নম্ (নিঘং০ ২.৭); বলম্ (নিঘং০ ২.৯)। কৃষি না করলে না গাভী পাওয়া যায়, না অশ্ব। বৃষণম্=যজ্ঞ এবং নালা আদি দ্বারা জল-সেচনের ব্যবস্থাকারী সম্রাট্।]
इस भाष्य को एडिट करें