अथर्ववेद - काण्ड 19/ सूक्त 27/ मन्त्र 6
सूक्त - भृग्वङ्गिराः
देवता - त्रिवृत्
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - सुरक्षा सूक्त
मा वः॑ प्रा॒णं मा वो॑ऽपा॒नं मा हरो॑ मा॒यिनो॑ दभन्। भ्रा॑जन्तो वि॒श्ववे॑दसो दे॒वा दैव्ये॑न धावत ॥
स्वर सहित पद पाठमा। वः॒। प्रा॒णम्। मा। वः॒। अ॒पा॒नम्। मा। हरः॑। मा॒यिनः॑। द॒भ॒न्। भ्राज॑न्तः। वि॒श्वऽवे॑दसः। दे॒वाः। दैव्ये॑न। धा॒व॒त॒ ॥२७.६॥
स्वर रहित मन्त्र
मा वः प्राणं मा वोऽपानं मा हरो मायिनो दभन्। भ्राजन्तो विश्ववेदसो देवा दैव्येन धावत ॥
स्वर रहित पद पाठमा। वः। प्राणम्। मा। वः। अपानम्। मा। हरः। मायिनः। दभन्। भ्राजन्तः। विश्वऽवेदसः। देवाः। दैव्येन। धावत ॥२७.६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 19; सूक्त » 27; मन्त्र » 6
विषय - भ्राजन्तो विश्ववेदसो देवः
पदार्थ -
१. (व:) = तुम्हारी (प्राणम्) = प्राणशक्ति को (मायिन:) = आसुर-[मायावी]-भाव (मा दभन्) = मत हिंसित करें। (व:) = तुम्हारी (अपानम्) = अपानशक्ति को (मा) = ये आसुरभाव मत हिंसित करें तथा (हर:) = तुम्हारे शत्रुबलापहारक तेज को (मा) = ये आसुरभाव मत हिंसित करें। आसुरी वृत्तियों से प्राणापान व तेज का विनाश होता है। २. आसुरी वृत्तियों में न फंसकर प्राणापान की शक्ति व तेजस्विता से (भाजन्त:) = चमकते हुए (विश्ववेदसः) = सब ज्ञानों व धनों को प्राप्त करनेवाले [विद् ज्ञाने, विद् लाभे] (देवा:) = देववृत्ति के पुरुषो! तुम (दैव्येन धावत) = उस देव [प्रभु] के प्राप्त करनेवाले यज्ञादि उत्तम कर्मों से (धावत) = गतिशील बनते हुए अपने जीवनों को शुद्ध बना डालो [धावु गतिशुद्धयोः]।
भावार्थ - हम आसुरभावों से ऊपर उठकर प्राणापान की शक्ति व तेज का अपने में रक्षण करें। तेजस्विता से दीप्त, ज्ञानी व देव बनकर हम देवोचित कार्यों को करते हुए अपने जीवनों को शुद्ध बना डालें।
इस भाष्य को एडिट करें