Loading...
अथर्ववेद > काण्ड 20 > सूक्त 89

काण्ड के आधार पर मन्त्र चुनें

  • अथर्ववेद का मुख्य पृष्ठ
  • अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 89/ मन्त्र 5
    सूक्त - कृष्णः देवता - इन्द्रः छन्दः - त्रिष्टुप् सूक्तम् - सूक्त-८९

    धनं॒ न स्प॒न्द्रं ब॑हु॒लं यो अ॑स्मै ती॒व्रान्त्सोमाँ॑ आसु॒नोति॒ प्रय॑स्वान्। तस्मै॒ शत्रू॑न्त्सु॒तुका॑न्प्रा॒तरह्नो॒ नि स्वष्ट्रा॑न्यु॒वति॒ हन्ति॑ वृ॒त्रम् ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    धन॑म् । न । स्प॒न्द्रम् । ब॒हु॒लम् । य: । अ॒स्मै॒ । ती॒व्रान् । सोमा॑न् । आ॒ऽसु॒नोति॑ । प्रय॑स्वान् ॥ तस्मै॑ । शत्रू॑न् । सु॒ऽतुका॑न् । प्रा॒त: । अह्न॑: । नि । सु॒ऽअष्ट्रा॑न् । यु॒वति॑ । हन्ति॑ । वृ॒त्रम् ॥८९.५॥


    स्वर रहित मन्त्र

    धनं न स्पन्द्रं बहुलं यो अस्मै तीव्रान्त्सोमाँ आसुनोति प्रयस्वान्। तस्मै शत्रून्त्सुतुकान्प्रातरह्नो नि स्वष्ट्रान्युवति हन्ति वृत्रम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    धनम् । न । स्पन्द्रम् । बहुलम् । य: । अस्मै । तीव्रान् । सोमान् । आऽसुनोति । प्रयस्वान् ॥ तस्मै । शत्रून् । सुऽतुकान् । प्रात: । अह्न: । नि । सुऽअष्ट्रान् । युवति । हन्ति । वृत्रम् ॥८९.५॥

    अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 89; मन्त्र » 5

    भावार्थ -
    (बहुलं) बहुतसारा (स्पन्द्रं) चलनशील, जंगम, गौ आदि पशु (धनं न) धन के समान (यः) जो (प्रयस्वान्) अन्नों का स्वामी जमींदार (तीव्रान् सोमान्) तीव्र सोम अर्थात् वेगवान् ‘सोम’ वीर्यवान् पुरुषों को (अस्मै) इस राजा के अधीन (आसुनोति) प्रदान करता है। (तस्मै) उसके (सुतुकान् शत्रून्) अति हिंसक (स्वष्ट्रान्) उत्तम शस्त्रों वाले शत्रुओं को भी (अह्नः प्रातः) दिन का प्रातःकाल भाग जिस प्रकार अन्धकार का नाश करता उसी प्रकार (नि युवति) दूर कर देता है। और उस के (वृत्रम्) विघ्न को भी (निहन्ति) दूर कर देता है। अध्यात्म में—(यः प्रयस्वान्) जो प्रयासी, परिश्रमी, साधक (अस्मै) इस आत्मा को (तीव्रान् सोमान्) तीव्र, अतिहर्षकर ब्रह्मरसों से स्नान करता है, उन्हीं में निमग्न करता है उसके ही (सुतुकान्) विनाशकारी, आत्मा को निर्बल करने वाले काम क्रोधादि भीतरी शत्रुओं को वह (नि युवति) दूर करता है, (वृत्रं) आचरक अज्ञान को (निहन्ति) निर्मूल करता है। (प्रातः अह्नः) दिन के प्रातःकाल के समान अज्ञान को नाश करता है।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - कृष्णा ऋषिः। इन्दो देवता। त्रिष्टुभः। एकादशर्चं सूक्तम्॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top