पदार्थः -
(यविष्ठ) हे युवतम ! लोकत्रयेण सह मिश्रणधर्मन् ! (ऋतुपते) हे ऋतूनां स्वामिन् ! पालक ! वा सूर्य ! “ऋतुपाः-य ऋतुं पाति रक्षति स सूर्यः” [ऋ० ३।४६।२। दयानन्दः] (उशतः-देवान्) स्वां कामयमानान् ज्योतिर्विदो विदुषः (पिप्रीहि) स्वविज्ञानेन प्रीणय (विद्वान्) वेदयन्-ज्ञापयन् ज्ञापनायेत्यर्थः “लक्षणहेत्वोः क्रियायाः” [अष्टा० ३।२।१३६] इति हेत्वर्थे शतृप्रत्ययः (इह-ऋतून् यज) अत्र संसारे ऋतून् वसन्तादीन्, कालान्-कालविभागान् वा “ऋतुभिः कालैः” [निरु० ८।४] सङ्गमय “यज-सङ्गमय” [ऋ० १।१४।११। दयानन्दः] (ये दैव्याः-ऋत्विजः) ये खलु मन्त्राः “छन्दांसि वा ऋत्विजः” [मै० ३।९।८] अथवा दिशः “सप्तर्त्विजः सूर्यः सप्त दिशो नाना सूर्याः [तै० आ० १।७।४] (तेभिः) तैः सह (अग्ने) हे बृहन्-अग्ने सूर्य ! (त्वं होतॄणाम्-आयजिष्ठः-असि) ज्ञानग्रहीतॄणां त्वं समन्तात् सङ्गन्तृतमोऽसि॥१॥

Meaning -
Ever youthful Agni, cosmic sun, omnipresent all-reaching all pervasive power and presence, ordainer and maintainer of the seasons of time and nature, fulfil the loving and aspiring seekers, dedicated scholars and divine powers, and be with energy they should have. O self-refulgent divine energy, light and intelligence, of all the divine powers and presences, stars and planets, which together carry on the dynamics of cosmic yajna, you are the closest, highest and most adorable power worthy of attainment.

भावार्थ - ज्योतिष्यशास्त्री विद्वानांसाठी सूर्य एक ज्ञान ग्रहण करविण्याचे साधन आहे. ऋतू किंवा कालविभाग सूर्यापासूनच होतात व दिशांमध्ये वर्तमान असलेले ग्रह, तारे इत्यादींचे ज्ञानही सूर्यापासूनच मिळते. विद्यासूर्य विद्वानाद्वारे दिव्य ज्ञानाची प्राप्ती होते. तो सुखकारक काळ निर्माण करतो. जीवन यात्रेच्या दिशांना दर्शवितो. ॥१॥