English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 31/ मन्त्र 5
सूक्त - ब्रह्मा
देवता - त्वष्टा
छन्दः - विराट्प्रस्तारपङ्क्तिः
सूक्तम् - यक्ष्मनाशन सूक्त
त्वष्टा॑ दुहि॒त्रे व॑ह॒तुं यु॑न॒क्तीती॒दं विश्वं॒ भुव॑नं॒ वि या॑ति। व्यहं सर्वे॑ण पा॒प्मना॒ वि यक्ष्मे॑ण॒ समायु॑षा ॥
स्वर सहित पद पाठत्वष्टा॑ । दु॒हि॒त्रे । व॒ह॒तुम् । यु॒न॒क्ति॒ । इति॑ । इ॒दम् । विश्व॑म् । भुव॑नम् । वि । या॒ति॒ । वि । अ॒हम् । सर्वे॑ण । पा॒प्मना॑ । वि । यक्ष्मे॑ण । सम् । आयु॑षा ॥३१.५॥
स्वर रहित मन्त्र
त्वष्टा दुहित्रे वहतुं युनक्तीतीदं विश्वं भुवनं वि याति। व्यहं सर्वेण पाप्मना वि यक्ष्मेण समायुषा ॥
स्वर रहित पद पाठत्वष्टा । दुहित्रे । वहतुम् । युनक्ति । इति । इदम् । विश्वम् । भुवनम् । वि । याति । वि । अहम् । सर्वेण । पाप्मना । वि । यक्ष्मेण । सम् । आयुषा ॥३१.५॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 31; मन्त्र » 5
मन्त्र विषय - আয়ুর্বর্ধনায়োপদেশঃ
भाषार्थ -
(ত্বষ্টা) সূক্ষ্মদর্শী পিতা (দুহিত্রে) নিজের মেয়েকে (বহতুম্) দায়জ/যৌতুক [স্ত্রী ধন] (যুনক্তি=বি যুনক্তি) পৃথকভাবে/আলাদা করে দেয়। (ইতি) এইভাবে (ইদম্ বিশ্বম্) এই প্রত্যেক (ভুবনম্) লোক (বি যাতি) পৃথক-পৃথকভাবে চলে। (অহম্) আমি (সর্বেণ) সকল (পাপ্মনা) পাপ কর্ম থেকে (বি) পৃথক এবং (যক্ষ্মেণ) রাজরোগ, ক্ষয়ী ইত্যাদি থেকে (বি=বিবর্ত্তৈ) পৃথক থাকি এবং (আয়ুষা) জীবনে [উৎসাহের] সহিত যেন (সম্=সম্ বর্তে) মিলে থাকি/সঙ্গত থাকি॥৫॥
भावार्थ - যেভাবে পিতা পুত্রীকে যৌতুক দিয়ে সদা হিত করতে থাকে, সমস্ত লোক ও পদার্থ আলাদা আলাদা থেকে পরস্পর উপকার করে, এইভাবে প্রত্যেক মনুষ্য আত্মিক ও শারীরিক দোষ দূর করে পরস্পর সুখ বৃদ্ধি করুক ॥৫॥ এই মন্ত্রের পূর্বার্ধ ঋগ্বেদ ১০।১৭১।১। এ এরূপ রয়েছে - ত্বষ্টা॑ দুহি॒ত্রে বহ॒তুং কৃ॑ণো॒তীতীদং বিশ্বং॒ ভুব॑নং॒ সমে॑তি ॥ (ত্বষ্টা) সূক্ষ্মদর্শী পিতা (দুহিত্রে) মেয়ের জন্য (বহতুম্) যৌতুক (কৃণোতি) করে, (ইতি) এইভাবে (ইদম্ বিশ্বম্ ভুবনম্) এই সমস্ত জগৎ (সমেতি) একসাথে চলে ॥
इस भाष्य को एडिट करें