English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 20/ मन्त्र 6
सूक्त - वसिष्ठः
देवता - इन्द्रवायू
छन्दः - पथ्यापङ्क्तिः
सूक्तम् - रयिसंवर्धन सूक्त
इ॑न्द्रवा॒यू उ॒भावि॒ह सु॒हवे॒ह ह॑वामहे। यथा॑ नः॒ सर्व॒ इज्जनः॒ संग॑त्यां सु॒मना॑ अस॒द्दान॑कामश्च नो॒ भुव॑त् ॥
स्वर सहित पद पाठइ॒न्द्र॒वा॒यू इति॑ । उ॒भौ । इ॒ह । सु॒ऽहवा॑ । इ॒ह । ह॒वा॒म॒हे॒ । यथा॑ । न॒: । सर्व॑: । इत् । जन॑: । सम्ऽग॑त्याम् । सु॒ऽमना॑: । अस॑त् । दान॑ऽकाम: । च॒ । न॒: । भुव॑त् ॥२०.६॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रवायू उभाविह सुहवेह हवामहे। यथा नः सर्व इज्जनः संगत्यां सुमना असद्दानकामश्च नो भुवत् ॥
स्वर रहित पद पाठइन्द्रवायू इति । उभौ । इह । सुऽहवा । इह । हवामहे । यथा । न: । सर्व: । इत् । जन: । सम्ऽगत्याम् । सुऽमना: । असत् । दानऽकाम: । च । न: । भुवत् ॥२०.६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 20; मन्त्र » 6
भाषार्थ -
(ইন্দ্রবায়ূ) সম্রাট্ ও বায়ুমণ্ডলের অধিপতি (উভৌ) এই উভয়কে (ইহ) এই যজ্ঞকর্মে (হবামহে) আমরা আহ্বান করি, (সুহবৌ) এই উভয়েই সুগমতার সহিত আহ্বানযোগ্য হোক, অতঃ এই উভয়েই (ইহ) এই যজ্ঞকর্মে (হবামহে) আমরা আহূত করি। (যথা) যাতে (নঃ) আমাদের (সর্বঃ ইৎ জনঃ) সমস্ত জনসমূহ, (সংগত্যাম্) পারস্পরিক সৎসঙ্গে (সুমনাঃ অসৎ) সুপ্রসন্ন মনের হয়, (চ) এবং (নঃ) আমাদের (দানকামঃ) দান দেওয়ার কামনাসম্পন্ন (ভুবৎ) হয়/হোক।
टिप्पणी -
[ইন্দ্র=সম্রাট (যজুঃ০ ৮।৩৭)। বায়ু হলো বায়ুমণ্ডলের অধিপতি, বায়ুমণ্ডলে যান দ্বারা ধনার্জনের অধিপতি (অথর্ব০ ৩।১৫।১-৬)। সৎসঙ্গে দানের আবশ্যকতা হয়ই, অতঃ “দানকামঃ" বলা হয়েছে। প্রত্যেক ব্যক্তির এই কর্তব্য যে, সে সৎসঙ্গে যোগদান করুক, এবং দানও করুক।]