Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 9 के सूक्त 16 के मन्त्र
1 2 3 4 5 6 7 8
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 9/ सूक्त 16/ मन्त्र 6
    ऋषि: - असितः काश्यपो देवलो वा देवता - पवमानः सोमः छन्दः - गायत्री स्वरः - षड्जः

    पु॒ना॒नो रू॒पे अ॒व्यये॒ विश्वा॒ अर्ष॑न्न॒भि श्रिय॑: । शूरो॒ न गोषु॑ तिष्ठति ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    पु॒ना॒नः । रू॒पे । अ॒व्यव्ये॑ । विश्वाः॑ । अर्ष॑न् । अ॒भि । श्रियः॑ । शूरः॑ । न । गोषु॑ । ति॒ष्ठ॒ति॒ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    पुनानो रूपे अव्यये विश्वा अर्षन्नभि श्रिय: । शूरो न गोषु तिष्ठति ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    पुनानः । रूपे । अव्यव्ये । विश्वाः । अर्षन् । अभि । श्रियः । शूरः । न । गोषु । तिष्ठति ॥ ९.१६.६

    ऋग्वेद - मण्डल » 9; सूक्त » 16; मन्त्र » 6
    अष्टक » 6; अध्याय » 8; वर्ग » 6; मन्त्र » 6
    Acknowledgment

    संस्कृत (1)

    पदार्थः

    (अव्यये रूपे) निराकारस्य परमात्मनो विज्ञानेन (पुनानः) येन आत्मा पवित्रीकृतः (विश्वाः श्रियः) सम्पूर्णम् ऐश्वर्य्यं (अभ्यर्षन्) भुञ्जानोऽपि (न गोषु तिष्ठति) य इन्द्रियवशवर्ती न भवति, स एव (शूरः) वीरो भवितुमर्हति ॥६॥

    हिन्दी (1)

    विषय

    अब इस बात का कथन करते हैं कि किस प्रकार का शूरवीर युद्ध में उपयुक्त हो सकता है।

    पदार्थ

    (अव्यये रूपे) निराकार परमात्मा के स्वरूप के विश्वास से (पुनानः) जिसने आपको पवित्र किया है (विश्वाः श्रियः) सम्पूर्ण ऐश्वर्यों को (अभ्यर्षन्) धारण करता हुआ भी (न गोषु तिष्ठति) जो इन्द्रिय के वशीभूत नहीं होता, वही (शूरः) वीर कहला सकता है ॥६॥

    भावार्थ

    परमात्मा उपदेश करते हैं कि हे शूरवीर पुरुषों ! तुम सम्पूर्ण ऐश्वर्यों को भोगते हुए भी इन्द्रिय के वशीभूत लोग शूरवीरता के धर्म को कदापि धारण नहीं कर सकते, इसलिये शूरवीरों के लिये संयमी बनना अत्यावश्यक है ॥६॥

    English (1)

    Meaning

    In the eternal imperishable spirit of divinity, abide and roll all peace, power and glories of the world like waves of the ocean in the midst of which the brave soul, having purified itself of the junk of life, sits and abides as a hero like a star among planets.

    मराठी (1)

    भावार्थ

    परमेश्वर उपदेश करतो की हे शूर वीर पुरुषांनो! तुम्ही संपूर्ण ऐश्वर्य भोगूनही इंद्रियांच्या वशीभूत होऊ नका. कारण इंद्रियांच्या वशीभूत असलेले लोक शूरवीरतेचा धर्म कधीही धारण करू शकत नाहीत. त्यामुळे शूरवीरांसाठी संयमी बनणे आवश्यक आहे. ॥६॥

    Top