अथर्ववेद - काण्ड 8/ सूक्त 1/ मन्त्र 19
उत्त्वा॑ मृ॒त्योर॑पीपरं॒ सं ध॑मन्तु वयो॒धसः॑। मा त्वा॑ व्यस्तके॒श्यो॒ मा त्वा॑घ॒रुदो॑ रुदन् ॥
स्वर सहित पद पाठउत् । त्वा॒ । मृ॒त्यो: । अ॒पी॒प॒र॒म् । सम् । ध॒म॒न्तु॒ । व॒य॒:ऽधस॑: । मा । त्वा॒ । व्य॒स्त॒ऽके॒श्य᳡: । मा । त्वा॒ । अ॒घ॒ऽरुद॑: । रु॒द॒न् ॥१.१९॥
स्वर रहित मन्त्र
उत्त्वा मृत्योरपीपरं सं धमन्तु वयोधसः। मा त्वा व्यस्तकेश्यो मा त्वाघरुदो रुदन् ॥
स्वर रहित पद पाठउत् । त्वा । मृत्यो: । अपीपरम् । सम् । धमन्तु । वय:ऽधस: । मा । त्वा । व्यस्तऽकेश्य: । मा । त्वा । अघऽरुद: । रुदन् ॥१.१९॥
अथर्ववेद - काण्ड » 8; सूक्त » 1; मन्त्र » 19
विषय - दीर्घजीवन-विद्या
भावार्थ -
हे पुरुष ! मैं विद्वान् या ईश्वर (मृत्योः) मृत्यु के पास से (त्वा) तुझको (उत् अपीपरम्) ऊपर करता हूँ। (वयोधसः) अन्न, आयु का धारण और प्रदान करने वाले लोग तुझको पुष्ट करें। (व्यस्त-केश्यः) स्त्रियें बाल खोल खोल कर तेरे लिए (मा रुदन्) न रोया करें, और (अघ-रुदः) बुरी तरह से रोने वाले बन्धुजन भी (त्वा) तेरे लिये (मा रुदन्) न रोवें। अर्थात तू पूर्ण आयु होकर वृद्ध दशा में शरीर छोड़। इससे किसी के विलाप-दुःख का तू कारण न होगा।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ब्रह्मा ऋषिः। आयुर्देवता। १, ५, ६, १०, ११ त्रिष्टुभः। २,३, १७,२१ अनुष्टुभः। ४,९,१५,१६ प्रस्तारपंक्तयः। त्रिपाद विराड् गायत्री । ८ विराट पथ्याबृहती। १२ त्र्यवसाना पञ्चपदा जगती। १३ त्रिपाद भुरिक् महाबृहती। १४ एकावसाना द्विपदा साम्नी भुरिग् बृहती।
इस भाष्य को एडिट करें