अथर्ववेद - काण्ड 5/ सूक्त 21/ मन्त्र 2
सूक्त - ब्रह्मा
देवता - वानस्पत्यो दुन्दुभिः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - शत्रुसेनात्रासन सूक्त
उ॒द्वेप॑माना॒ मन॑सा॒ चक्षु॑षा॒ हृद॑येन च। धाव॑न्तु॒ बिभ्य॑तो॒ऽमित्राः॑ प्रत्रा॒सेनाज्ये॑ हु॒ते ॥
स्वर सहित पद पाठउ॒त्ऽवेष॑माना: । मन॑सा । चक्षु॑षा । हृद॑येन । च॒ । धाव॑न्तु । बिभ्य॑त: ।अ॒मित्रा॑: । प्र॒ऽत्रा॒सेन॑ । आज्ये॑ । हु॒ते ॥२१.२॥
स्वर रहित मन्त्र
उद्वेपमाना मनसा चक्षुषा हृदयेन च। धावन्तु बिभ्यतोऽमित्राः प्रत्रासेनाज्ये हुते ॥
स्वर रहित पद पाठउत्ऽवेषमाना: । मनसा । चक्षुषा । हृदयेन । च । धावन्तु । बिभ्यत: ।अमित्रा: । प्रऽत्रासेन । आज्ये । हुते ॥२१.२॥
अथर्ववेद - काण्ड » 5; सूक्त » 21; मन्त्र » 2
विषय - आज्ये हुते
पदार्थ -
१. (आज्ये हुते) = युद्ध में परस्पर की द्वेषाग्नि में एक बार शस्त्र उठ जाने पर [तेजो वा आज्यम, वनो वा आज्यम्-तै० ३.९.४.६, ३.६.४.१५] युद्ध की अग्नि में अस्त्रों की आहुति पड़ जाने पर (अमित्रा:) = हमारे शत्रु (मनसा चक्षुषा हृदयेन च) = मन, नेत्र व हृदय से (उद्वेपमाना:) = काँपते हुए (प्रत्रासेन) = प्रकृष्ट भय से (बिभ्यत:) = भयभीत होते हुए (धावन्त) = भाग खड़े हों।
भावार्थ -
युद्धवाद्य के बज उठने पर-शस्त्रों के प्रहार के आरम्भ में ही हमारे शत्र कम्पित व भयभीत होकर भाग खड़े हों।
इस भाष्य को एडिट करें