Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 9/ मन्त्र 2
    ऋषिः - बृहस्पतिर्ऋषिः देवता - इन्द्रो देवता छन्दः - आर्षी पङ्क्ति,विकृति स्वरः - पञ्चमः, मध्यमः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    6

    ध्रु॒व॒सदं॑ त्वा नृ॒षदं॑ मनः॒सद॑मुपया॒मगृ॑हीतो॒ऽसीन्द्रा॑य त्वा॒ जुष्टं॑ गृह्णाम्ये॒ष ते॒ योनि॒रिन्द्रा॑य त्वा॒ जुष्ट॑तमम्। अ॒प्सुषदं॑ त्वा घृत॒सदं॑ व्योम॒सद॑मुपया॒मगृ॑हीतो॒ऽसीन्द्रा॑य त्वा॒ जुष्टं॑ गृह्णाम्ये॒ष ते॒ योनि॒रिन्द्रा॑य त्वा॒ जुष्ट॑तमम्। पृ॒थि॒वि॒सदं॑ त्वाऽन्तरिक्ष॒सदं॑ दिवि॒सदं॑ देव॒सदं॑ नाक॒सद॑मुपया॒मगृ॑हीतो॒ऽसीन्द्रा॑य त्वा॒ जुष्टं॑ गृह्णाम्ये॒ष ते॒ योनि॒रिन्द्रा॑य त्वा॒ जुष्ट॑तमम्॥२॥

    स्वर सहित पद पाठ

    ध्रु॒व॒सद॒मिति॑ ध्रु॒व॒ऽसद॑म्। त्वा॒। नृ॒षद॑म्। नृ॒सद॒मिति॑ नृ॒ऽसद॑म्। म॒नः॒सदमिति॑ मनःऽसद॑म्। उ॒प॒या॒मगृ॑हीत इत्यु॑पया॒मगृ॑हीतः। अ॒सि॒। इन्द्रा॑य। त्वा॒। जुष्ट॑म्। गृ॒ह्णा॒मि॒। ए॒षः। ते॒। योनिः॑। इन्द्रा॑य। त्वा॒। जुष्ट॑तम॒मिति॒ जुष्ट॑ऽतमम्। अ॒प्सु॒षद॑म्। अ॒प्सु॒सद॒मित्य॑प्सु॒ऽसद॑म्। त्वा॒। घृ॒त॒सद॒मिति॑ घृत॒ऽसद॑म्। व्यो॒म॒सद॒मिति॑ व्योम॒ऽसद॑म्। उ॒प॒या॒मगृ॑हीत॒ इत्यु॑पया॒मगृ॑हीतः। अ॒सि॒। इन्द्रा॑य। त्वा॒। जुष्ट॑म्। गृ॒ह्णा॒मि॒। ए॒षः। ते॒। योनिः॑। इन्द्रा॑य। त्वा॒। जुष्ट॑तम॒मिति॒ जुष्ट॑ऽतमम्। पृ॒थि॒वि॒सद॒मिति॑ पृथिविऽसद॑म्। त्वा॒। अ॒न्त॒रि॒क्ष॒सद॒मित्यन्त॑रिक्ष॒ऽसद॑म्। दि॒वि॒सद॒मिति॑ दिवि॒ऽसद॑म्। दे॒वसद॒मिति॑ देव॒ऽसद॑म्। ना॒क॒सद॒मिति॑ नाक॒ऽसद॑म्। उ॒प॒या॒मगृ॑हीत॒ इत्यु॑पया॒मगृही॑तः। अ॒सि॒। इन्द्रा॑य। त्वा॒। जुष्ट॑म्। गृ॒ह्णा॒मि॒। ए॒षः। ते॒। योनिः॑। इन्द्रा॑य। त्वा॒। जुष्ट॑तम॒मिति॒ जुष्ट॑ऽतमम् ॥२॥

    स्वर रहित मन्त्र

    धु्रवसदन्त्वा नृषदम्मनः सदमुपयामगृहीतो सीन्द्राय त्वा जुष्टङ्गृह्णाम्येष ते योनिरिन्द्राय त्वा जुष्टतमम् । अप्सुषदन्त्वा घृतसदँव्योमसदमुपयामगृहीतो सीन्द्राय त्वा जुष्टङ्गृह्णाम्येष ते योनिरिन्द्राय त्वा जुष्टतमम् । पृथिवीसदन्त्वान्तरिक्षसदन्दिविसदन्देवसदन्नाकसदमुपयामगृहीतो सीन्द्राय त्वा जुष्टङ्गृह्णाम्येष ते योनिरिन्द्राय त्वा जुष्टतमम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    ध्रुवसदमिति ध्रुवऽसदम्। त्वा। नृषदम्। नृसदमिति नृऽसदम्। मनःसदमिति मनःऽसदम्। उपयामगृहीत इत्युपयामगृहीतः। असि। इन्द्राय। त्वा। जुष्टम्। गृह्णामि। एषः। ते। योनिः। इन्द्राय। त्वा। जुष्टतममिति जुष्टऽतमम्। अप्सुषदम्। अप्सुसदमित्यप्सुऽसदम्। त्वा। घृतसदमिति घृतऽसदम्। व्योमसदमिति व्योमऽसदम्। उपयामगृहीत इत्युपयामगृहीतः। असि। इन्द्राय। त्वा। जुष्टम्। गृह्णामि। एषः। ते। योनिः। इन्द्राय। त्वा। जुष्टतममिति जुष्टऽतमम्। पृथिविसदमिति पृथिविऽसदम्। त्वा। अन्तरिक्षसदमित्यन्तरिक्षऽसदम्। दिविसदमिति दिविऽसदम्। देवसदमिति देवऽसदम्। नाकसदमिति नाकऽसदम्। उपयामगृहीत इत्युपयामगृहीतः। असि। इन्द्राय। त्वा। जुष्टम्। गृह्णामि। एषः। ते। योनिः। इन्द्राय। त्वा। जुष्टतममिति जुष्टऽतमम्॥२॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 9; मन्त्र » 2
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - (विद्वानाचे वचन चक्रवर्ती राजापती) हे चक्रवर्ती राजा, (इन्द्राय) परमैश्वर्यमय परमात्म्यासाठी (त्याची उपासना, धार्मिकता आणि अस्तिकतेच्या स्थापनेसाठी) (उपयामगृहीत:) योगविद्येचे प्रमुख अंग म्हणजे यम, याचे पालन करणार्‍या श्रेष्ठ पुरुषांनी आपणांस स्वीकार केले (असि) आहे. आपण (धु्रवसदम्) स्थिर विद्या, विनय आणि योगशक्तीमध्ये निष्णात आहात. (नृषदम्) नेतृत्व करणार्‍या पुरुषांमध्ये उपस्थित असणारे, (मन:सदम्) विज्ञान विशारद आणि (जुष्टम्) प्रीतीयुक्त आहात. अशा गुणांना धारण करणार्‍या (त्वा) आपला मी (गृह्णमि) स्वीकार करतो (आपणांस राजा म्हणून मान्यता देतो वा चक्रवर्ती राजा मानतो) (ते) आपला (एष:) हा सुखाचे (योनि:) कारण असलेला स्वभाव आहे, तो (जुष्टतम्) सेवनीय व अत्यंत प्रिय आहे. अशा (त्वा) आपला मी (गृह्णामि) स्वीकार करतो. हे राजा, (इन्द्राय) ऐश्वर्यप्राप्तीसाठी आपला (उपयामगृहीत:) प्रजाजनांनी आणि राजपुरुषांनी स्वीकार केले (असि) आहे, यामुळे (अप्सुसदम्) पाण्यातून (जलया आदी वा नौसेनिक युद्धयानादीतून) प्रवास करणार्‍या (घृतसदम्) तूप आदी पौष्टिक पदार्थांची प्राप्ती करणार्‍या (व्योमसदम्) विमानायी यानांत बसून अवकाशात यात्रा करणार्‍या (जुष्टम्) सर्वांचे प्रिय अशा (त्वा) आपला मी (गृह्णामि) स्वीकार करतो. हे सर्वांचे रक्षक सभाध्यक्ष राजा (ते) आपला (एष:) हा (योनि:) सुखकारक महाल आहे. (जुष्टतमम्) सदा प्रसन्न राहणारे अशा (त्वा) आपणाला मी (इन्द्राय) दुष्ट शत्रूंना ठार मारण्यासाठी (गृह्णामि) स्वीकार करतो. हे सार्‍या भूमंडळात प्रशंसित व कीर्तिमान राजा, (इन्द्राय) विद्या, योग आणि मोक्षरुप ऐश्वर्याच्या प्राप्तीसाठी आपण (उपयामगृहीत:) योग्य साधनांनी, उपसाधनांनी समृद्ध (असि) आहात. आपण (पृथिवीसदम्) सार्‍या पृथ्वीवर भ्रमण करणारे (अन्तरिक्षसदम्) अवकाशात यात्रा करणारे (दिविसदम्) न्यायदानात निपुण आहात. (देवसदम्) धर्मात्मा जनांच्या आणि विद्वानांच्या सभेत भाग घेणारे, (नाकसदम्) दु:खरहित परमेश्वराविषयी आणि धर्माविषयी आस्था असणारे आणि (जुष्टम्) प्रिय व सेवनीय आहात. (त्वा) अशा आपला मी (गृह्णामि) स्वीकार करतो. हे सर्वांना सुख देणार्‍या आणि प्रजापालक राजपुरुषा, (ते) आपले (एष:) हे (योनि:) निवासस्थान आहे, (ते सुखदायक आहे) मी (जुष्टतमम्) अत्यंत प्रिय (त्वा) अशा आपला (इन्द्राय) समस्त सुखांच्या प्राप्तीकरिता (गृह्णामि) स्वीकार करतो (वरील हेतूंची पूर्तता करणार्‍या सभाध्यक्षाला व राजाला विद्वज्जनांना मान्यता देत आहेत. त्याच्या शासनकार्यावर प्रसन्न असून विद्वान त्यास आशीर्वाद देत आहेत) ॥2॥

    भावार्थ - भावार्थ - हे राजा आणि हे प्रजाजनो, ज्याप्रमाणे सर्वव्यापी परमेश्वर मानवाला संपूर्ण ऐश्वर्य देण्यासाठी या जगाची रचना करून सर्वांना सुख देतो, तद्वत तुम्ही देखील तसेच आचरण (सर्वांना सुखकारक व्यवहार) करा की ज्यामुळे तुम्हाला धर्म, अर्थ, काम आणि मोक्ष यांची सुगमपणे प्राप्ती व्हावी. ॥2॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top