ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 66/ मन्त्र 8
ऋषिः - वसुकर्णो वासुक्रः
देवता - विश्वेदेवा:
छन्दः - विराड्जगती
स्वरः - निषादः
धृ॒तव्र॑ताः क्ष॒त्रिया॑ यज्ञनि॒ष्कृतो॑ बृहद्दि॒वा अ॑ध्व॒राणा॑मभि॒श्रिय॑: । अ॒ग्निहो॑तार ऋत॒सापो॑ अ॒द्रुहो॒ऽपो अ॑सृज॒न्ननु॑ वृत्र॒तूर्ये॑ ॥
स्वर सहित पद पाठधृ॒तऽव्र॑ताः । क्ष॒त्रियाः॑ । य॒ज्ञ॒निः॒ऽकृतः॑ । बृ॒ह॒त्ऽदि॒वाः । अ॒ध्व॒राणा॑म् । अ॒भि॒ऽश्रियः॑ । अ॒ग्निऽहो॑तारः । ऋ॒त॒ऽसापः॑ । अ॒द्रुहः॑ । अ॒पः । अ॒सृज॒न् । अनु॑ । वृ॒त्र॒ऽतूर्ये॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
धृतव्रताः क्षत्रिया यज्ञनिष्कृतो बृहद्दिवा अध्वराणामभिश्रिय: । अग्निहोतार ऋतसापो अद्रुहोऽपो असृजन्ननु वृत्रतूर्ये ॥
स्वर रहित पद पाठधृतऽव्रताः । क्षत्रियाः । यज्ञनिःऽकृतः । बृहत्ऽदिवाः । अध्वराणाम् । अभिऽश्रियः । अग्निऽहोतारः । ऋतऽसापः । अद्रुहः । अपः । असृजन् । अनु । वृत्रऽतूर्ये ॥ १०.६६.८
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 66; मन्त्र » 8
अष्टक » 8; अध्याय » 2; वर्ग » 13; मन्त्र » 3
Acknowledgment
अष्टक » 8; अध्याय » 2; वर्ग » 13; मन्त्र » 3
Acknowledgment
भाष्य भाग
हिन्दी (1)
पदार्थ
(धृतव्रताः) दृढ़ सङ्कल्पवाले (क्षत्रियाः) धन के अधिकारी (यज्ञनिष्कृतः) श्रेष्ठकर्म से संस्कृत-सम्पन्न (बृहद्दिवाः) महाज्ञानी (अध्वराणम्) अहिंसनीय कर्मों के (अभिश्रियः) अच्छे आश्रयभूत (अग्निहोतारः) परमात्मा के उपासक (ऋतसापः) सत्य के आश्रयभूत (अद्रुहः) द्रोह न करनेवाले (वृत्रतूर्ये) पाप अज्ञान का नाश करने के लिए (अपः-अनु-असृजन्) कर्मों के अनुरूप गति करते हैं ॥८॥
भावार्थ
जो मनुष्य दृढ़सङ्कल्पी, महाज्ञानी, श्रेष्ठ कर्म के आचरणकर्ता होते हैं, वे सच्चे धन के अधिकारी होते हैं तथा परमात्मा के उपासक, किसी से भी द्रोह न करनेवाले, बाहर भीतर सत्य से परिपूर्ण जो महानुभाव हैं, वे पाप को नष्ट करने के लिए यथावत् प्रयत्न कर सकते हैं ॥८॥
संस्कृत (1)
पदार्थः
(धृतव्रताः) धृतं व्रतं यैस्ते धृतव्रताः-दृढसङ्कल्पाः (क्षत्रियाः) धनार्हाः “क्षत्रं धननाम” [निघ० २।१०] (यज्ञनिष्कृतः) यज्ञस्य श्रेष्ठकर्मणः संस्कृताः (बृहद्दिवाः) महाज्ञानिनः (अध्वराणाम्) अहिंसनीयकर्मणाम् (अभिश्रियः) अस्याश्रयभूताः (अग्निहोतारः) परमात्मोपासकाः (ऋतसापः) सत्यस्याश्रयभूताः (अद्रुहः) अद्रोग्धारः (वृत्रतूर्ये) पापाज्ञाननाशाय (अपः-अनु-असृजन्) कर्म-अनुगच्छन्ति ॥८॥
इंग्लिश (1)
Meaning
Dedicated Kshatriyas consecrated in yajna, brilliant in the knowledge of divinity, meticulous performers of yajna with beauty and grace with Agni as their high priest of yajna in observation and exaltation of the laws of divinity, free from hate and enmity, move forward in their battle against darkness and evil and set the waters of life aflow like rain showers on the break of dark clouds.
मराठी (1)
भावार्थ
जी माणसे दृढसंकल्पी, महाज्ञानी, श्रेष्ठ कर्माचे आचरण करतात. परमात्म्याचे उपासक असून कुणाचाही द्वेष न करता आत-बाहेर सत्याने परिपूर्ण असतात. ते पाप नष्ट करण्यासाठी यथायोग्य प्रयत्न करतात. ॥८॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal