English
यजुर्वेद - अध्याय 31/ मन्त्र 5
ऋषिः - नारायण ऋषिः
देवता - स्त्रष्टा देवता
छन्दः - अनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
3
ततो॑ वि॒राड॑जायत वि॒राजो॒ऽअधि॒ पूरु॑षः।स जा॒तोऽअत्य॑रिच्यत प॒श्चाद् भूमि॒मथो॑ पु॒रः॥५॥
स्वर सहित पद पाठततः॑। वि॒राडिति॑ वि॒ऽराट्। अ॒जा॒य॒त॒। वि॒राज॒ इति॑ वि॒ऽराजः॑। अधि॑। पूरु॑षः। पुरु॑ष॒ऽइति॑ पुरु॑षः ॥ सः। जा॒तः। अति॑। अ॒रि॒च्य॒त॒। प॒श्चात्। भूमि॑म्। अथो॒ऽइत्यथो॑। पु॒रः ॥५ ॥
स्वर रहित मन्त्र
ततोविराडजायत विराजोऽअधि पूरुषः । स जातोऽअत्यरिच्यत पश्चाद्भूमिमथो पुरः ॥
स्वर रहित पद पाठ
ततः। विराडिति विऽराट्। अजायत। विराज इति विऽराजः। अधि। पूरुषः। पुरुषऽइति पुरुषः॥ सः। जातः। अति। अरिच्यत। पश्चात्। भूमिम्। अथोऽइत्यथो। पुरः॥५॥
विषय - पुन्हा तोच विषय -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे मनुष्यांनो, (ततः) त्या सनातन पूर्ण परमात्म्यापासून (विराट्) विविध प्रकारच्या पदार्थांनी सुशोभित हे विराट ब्रह्माण्डरूप संसार (अजायत) उत्पन्न झाले आहे. या (विराजः) विराट संसाराच्या (अधि) वर अधिष्ठाता तो (पुरूषः) परिपूर्ण परमात्माच आहे (व होता) (अथो) यानंतर (सः) तो परमपुरूष (पुरः) आरंभापासून (जातः) (अधिष्ठाता व स्वामी म्हणून) प्रसिद्ध होता (व आहे) या शिवाय तो (अति, अरिच्यात) जगापासून वेगळा असून तोच (पश्चात्) मागें यानंतर (भूमिम्) पृथ्वीला उत्पन्न करतो. (परमेश्‍वराच्या या स्वरूपाला तुम्ही नीट समजून घ्या.) ॥5॥
भावार्थ - भावार्थ - परमेश्‍वरापासून या सर्व समष्टि रूप जगाची उत्पत्ती होते. तो या उत्पन्न जगापासून पृथक असूनही त्यामधे व्याप्त आहे, तसे असूनही तो जगाच्या दोषांनी लिप्त होत नाही. तोच जगाचा अधिष्ठाता वा नियामक आहे. याप्रकारे सामान्यजगाची रचना करून भुमी आदीच्या रचनेविषयी क्रमाने पुढील मंत्रात सांगितले जात आहे. ॥5॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal