Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 38
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 38/ मन्त्र 6
    ऋषिः - दीर्घतमा ऋषिः देवता - अश्विनौ देवते छन्दः - निचृदत्यष्टिः स्वरः - गान्धारः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    6

    गा॒य॒त्रं छन्दो॑ऽसि॒ त्रैष्टु॑भं॒ छन्दो॑ऽसि॒ द्यावा॑पृथि॒वीभ्यां॑ त्वा॒ परि॑ गृह्णाम्य॒न्तरि॑क्षे॒णोप॑ यच्छामि। इन्द्रा॑श्विना॒ मधु॑नः सार॒घस्य॑ घर्मं पा॑त॒ वस॑वो॒ यज॑त॒ वाट्। स्वाहा॒ सूर्य्य॑स्य र॒श्मये॑ वृष्टि॒वन॑ये॥६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    गा॒य॒त्रम्। छन्दः॑। अ॒सि॒। त्रैष्टु॑भम्। त्रैस्तु॑भ॒मिति॒ त्रैस्तु॑भम्। छन्दः॑। अ॒सि॒। द्यावा॑पृथि॒वीभ्या॑म्। त्वा॒। परि॑। गृ॒ह्णा॒मि॒। अ॒न्तरि॑क्षेण। उप॑। य॒च्छा॒मि॒ ॥ इन्द्र॑। अ॒श्वि॒ना॒। मधु॑नः। सा॒र॒घस्य॑। घ॒र्मम्। पा॒त॒। वस॑वः। यज॑त। वाट् ॥ स्वाहा॑। सूर्य॑स्य। र॒श्मये॑। वृ॒ष्टि॒वन॑य॒ इति॑ वृष्टि॒ऽवन॑ये ॥६ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    गायत्रञ्छन्दो सि त्रैष्टुभञ्छन्दोसि द्यावापृथिवीभ्यान्त्वा परिगृह्णाम्यन्तरिक्षेणोपयच्छामि । इन्द्राश्विना मधुनः सारघस्य घर्मम्पात वसवो यजत वाट् । स्वाहा सूर्यस्य रश्मये वृष्टिवनये ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    गायत्रम्। छन्दः। असि। त्रैष्टुभम्। त्रैस्तुभमिति त्रैस्तुभम्। छन्दः। असि। द्यावापृथिवीभ्याम्। त्वा। परि। गृह्णामि। अन्तरिक्षेण। उप। यच्छामि॥ इन्द्र। अश्विना। मधुनः। सारघस्य। घर्मम्। पात। वसवः। यजत। वाट्॥ स्वाहा। सूर्यस्य। रश्मये। वृष्टिवनय इति वृष्टिऽवनये॥६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 38; मन्त्र » 6
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - (वधूचा स्वीकार करताना वराची उक्ती) (तो एका अनुभवी विवाहित गृहस्थास म्हणतो) हे (इन्द्र) परम ऐश्‍वर्यवान गृहस्थ, आपण (गायत्रम्) गायत्री छंदाने व्यक्त होणार्‍या (छन्दः) आनंददायक अर्थाप्रमाणे प्रिय अशा पत्नीचे पती (असि) आहात. तसेच (त्रैष्टुभेन) त्रिष्टुप् छन्दाने प्रकट होणार्‍या (छन्दः) स्वतंत्र अर्थाप्रमाणे प्रशंसनीय पत्नीचे पती (असि) आहात. आपल्याप्रमारे मी (एक नियोजित वर) (त्वा) आपणाकडे पाहून (द्यावापृथिवीभ्याम्) सूर्य आणि भूमीसारख्या सौंदर्यवती प्रिया स्त्रीला (परि, गृह्णाम्) पूर्णतः स्वीकार करतो. आणि (अन्तरिक्षेण) हातात जल घेऊन ज्या वधूने प्रतिज्ञा केली आहे, तिचा (उप, यच्छामि) माझ्या जवळ आत्मीय म्हणून स्वीकार करीत आहे. (विवाहित गृहस्थ आशीर्वाद देत म्हणतात) हे (अश्‍विना) प्राण-अपानाप्रमाणे कार्य संपन्न करणाऱ्या नवदम्पती, तुम्ही दोघे जसे प्राण-अपान ऐक्याने कार्य करतात, तसे तुम्हीही आचरण ठेवा. हे (वसवः) पृथ्वी आदी वसूंप्रमाणे हे प्रथम स्तराचे विद्वज्जनहो, तुम्ही (स्वाहा) सत्य व्यवहाराद्वारे (मधुनः) सारघस्य) आणि मधमाशांनी निर्माण केलेल्या मधुर गुणयुक्त रसाद्वारे (धर्मम्) सुखदायक यज्ञाची रक्षा करा. तसेच (सूर्य्यस्य) सूर्याच्या (वृष्टिवनये) वृष्टी करणार्‍या (रश्मये) शोधक किरणांकरिता (वाट्) तुम्ही उत्तमप्रकारे (यजत) यज्ञ करा अथवा एकत्र येऊन कार्य करा (यज्ञाने आकाशातील किरणें व जल स्वच्छ होऊन भूमीवर वृष्टी होईल, म्हणून यज्ञ करा) ॥6॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. जसा शब्दांचा अर्थाशी वाच्यवाचक संबंध आहे, वा सूर्याशी पृथ्वीचा, किरणांशी पावसाचा, यज्ञाचा यजमानाशी व ऋत्विजांचा सम्बन्ध आहे, तसा सम्बन्ध पती-पत्नीमधे असावयास हवा. ॥6॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top