शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (यः) जो विद्वान (विद्याम्) पूर्व मंत्रात वर्णित विद्या (च) आणि विद्यासंबंधी साधनें, उपसाधनें कोणती, हे जाणतो तसेच (अविद्याम्) पूर्ववर्णित अविद्या (च) अविद्येच्या साधन-समूह काय हे जाणतो तसेच (उभयम्) त्या दोन्हीतील (तत्) ज्ञातव्य मर्म काय हे (सह) योग्य रीतीने (वेद) जाणतो, तो (अविद्यया) शरीर आदी. उत्तेतन पदार्थांद्वारे केलेल्या पुरुषार्थाद्वारे (मृत्युम्) मृत्यूचे भय नाम दुःखाला (तीर्त्वा) उल्लंघून जातो आणि (विद्यया) आत्मा आणि शुद्ध अंतःकरण यांत धर्माच्या संयोगाने उत्पन्न यथार्थ ज्ञान व विद्या, याने (अमृतम्) स्वतःच्या नित्य स्वरूपाला वा नित्यस्वरूप परमात्म्याला (अश्‍नुते) प्राप्त करतो. ॥14॥

भावार्थ - भावार्थ - जे मनुष्य विद्येचे अविद्येचे स्वरूप ओळखून हे जाणतात की या दोन्ही जड चेतन पदार्थांचे साधक मात्र आहेत, ते लोक शरीर आदी अचेतन पदार्थांचा आणि चेतन आत्म्याचा उपयोग धर्म, अर्थ, काम आणि मोक्ष यांच्या सिद्धीसाठी करतात. ते लोक लौकिक दुःख दूर सारून परमार्थ-सुख प्राप्त करतात. जर अचेतन प्रकृती आदी कारण आणि शरीर आदी कार्यें असणार नाहीत, तर परमेश्‍वर सृष्टीची उत्पत्ती कशी करणार आणि जी कर्म, उपासना व ज्ञानप्राप्ती कशी करू शकणार (त्यामुळे चेतन व अचेतन दोन्हीची आवश्यकता यावरून हे सिद्ध होते की केवळ अचेतन (प्रकृती) अथवा केवळ चेतन (ब्रह्म) कार्यसिद्धी होत नाही (दोन्हीची आवश्यकता आहे) तसेच केवळ कर्माने अथवा केवळ ज्ञानाने धर्म पदार्थाची प्राप्ती करण्यात कोणी समर्थ होऊ शकत नाही (कर्म व ज्ञान या दोन्हीची आवश्यकता हेतुसिद्धी करिता आहे) ॥14॥