पदार्थः -
(द्यावापृथिवी महि) यज्ञकरणात्-आकाशभूमी महत्त्वपूर्णे “द्यावापृथिवी आकाशभूमी” [यजु० १५।५७ दयानन्दः] (भूतम्) भवतः यज्ञादाकाशो मेघपूर्णो भवति भूमिश्च वृष्टिरूपयज्ञफलेन शस्यपूर्णा भवति, तस्मात् (उर्वी नारी) स्वस्वरूपतो विस्तृते सत्यौ प्राणिनां जीवनस्य नेत्र्यौ च स्तः (यह्वी रोदसी) रोधसी “रोदसी रोधसी” [निरु० ६।१] “रोधः कूलं निरुणद्धि स्रोतः” [निरु० ६।१] तद्वत्यौ नद्याविव “यह्व्यो नद्यः” [निघ० १।१३] (नः सदम्) अस्मभ्यं सुखं वाहिन्यौ सदा भवतः (तेभिः-नः पातम्) तैः-स्वस्वपालकपदार्थैर्मेघैरन्नादिभिश्च सदाऽस्मान् रक्षतः (शूषणि) उत्पन्ने संसारे “शूष प्रसवे” [भ्वादि०] ततः कनिन् औणादिकः “पूषन् इति यथा शूषन् शब्दसाम्यात्” (नः-एभिः सह्यसः-पातम्) अस्मान् एतैः पालकपदार्थैः-अत्यन्ताभिभावितू रोगादेः-पातः ॥१॥

Meaning -
May the great earth and high heaven be vaster and greater, and always waxing and rising for us, may they like mothers help us rise and grow. May they, stronger and more prosperous, promote us by those heavenly gifts of light and rain. May they, ever stronger, amiable, procreative and productive, help us grow with these gifts of rain and food.

भावार्थ - यज्ञामुळे आकाशातून मेघ वृष्टी करतो. भूमी अन्नधान्याने परिपूर्ण होते. ते प्राण्यांच्या जीवनासाठी निर्वाहक असतात. जगाला त्रस्त करणाऱ्या रोग इत्यादींपासूनही रक्षण करतात. ॥१॥