English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 91/ मन्त्र 5
वि॒भिद्या॒ पुरं॑ श॒यथे॒मपा॑चीं॒ निस्त्रीणि॑ सा॒कमु॑द॒धेर॑कृन्तत्। बृह॒स्पति॑रु॒षसं॒ सूर्यं॒ गाम॒र्कं वि॑वेद स्त॒नय॑न्निव॒ द्यौः ॥
स्वर सहित पद पाठवि॒ऽभिद्य॑: । पुर॑म् । श॒यथा॑ । ई॒म् । अपा॑चीम् । नि: । त्रीणि॑ । सा॒कम् । उ॒द॒ऽधे: । अ॒कृ॒न्त॒त् ॥ बृह॒स्पति॑: । उ॒षस॑म् । सूर्य॑म् । गाम् । अ॒र्कम् । वि॒वे॒द॒ । स्त॒नय॑न्ऽइव । द्यौ: ॥९१.५॥
स्वर रहित मन्त्र
विभिद्या पुरं शयथेमपाचीं निस्त्रीणि साकमुदधेरकृन्तत्। बृहस्पतिरुषसं सूर्यं गामर्कं विवेद स्तनयन्निव द्यौः ॥
स्वर रहित पद पाठविऽभिद्य: । पुरम् । शयथा । ईम् । अपाचीम् । नि: । त्रीणि । साकम् । उदऽधे: । अकृन्तत् ॥ बृहस्पति: । उषसम् । सूर्यम् । गाम् । अर्कम् । विवेद । स्तनयन्ऽइव । द्यौ: ॥९१.५॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 91; मन्त्र » 5
मन्त्र विषय - পরমাত্মগুণোপদেশঃ
भाषार्थ -
(বৃহস্পতিঃ) বৃহস্পতি [বৃহৎ ব্রহ্মাণ্ডের স্বামী পরমেশ্বর] (শয়থা) সুপ্ত/নিষ্ক্রিয় (অপাচীম্) পরাঙ্মুখ (ঈম্) প্রাপ্ত/আশ্রিত (পুরম্) পূর্তিকে [বা নগরীকে] (বিভিদ্য) খণ্ড-বিখণ্ড করে (ত্রীণি) ত্রিবিধ ধামকে [ধাম অর্থাৎ স্থান, নাম এবং জাতি যেমন মনুষ্য, পশু আদি-নিরু০ ৬।২৮] (সাকম্) একসাথে (উদধেঃ) জলবিশিষ্ট সমুদ্র থেকে (নিঃ অকৃন্তৎ) ছিন্ন/নির্গত করেছেন, (দ্যৌঃ) সেই প্রকাশমান [পরমাত্মা] (স্তনয়ন্ ইব) গর্জনশীল মেঘের সমান হয়ে (উষসম্) দাহক (সূর্যম্) সূর্য, (গাম্) ভূমি এবং (অর্কম্) উষ্ণতা প্রদায়ী অন্নকে (বিবেদ) উৎপন্ন/প্রকাশিত করেছেন ॥৫॥
भावार्थ - যে পদার্থ পরমাণু রূপে প্রলয়ে/অন্ধকারে বীজরূপে সুপ্ত/নিষ্ক্রিয় অবস্থায় ছিল, তা পরমাত্মা জল দ্বারা আকারয়ুক্ত করে সূর্য, পৃথিবী, অন্ন আদি উৎপন্ন করেছেন ॥৫॥
इस भाष्य को एडिट करें