यजुर्वेद - अध्याय 34/ मन्त्र 34
ऋषिः - वसिष्ठ ऋषिः
देवता - अग्न्यादयो लिङगोक्ता देवताः
छन्दः - निचृतज्जगती
स्वरः - निषादः
2
प्रा॒तर॒ग्निं प्रा॒तरिन्द्र॑ꣳ हवामहे प्रा॒तर्मि॒त्रावरु॑णा प्रा॒तर॒श्विना॑।प्रा॒तर्भगं॑ पू॒षणं॒ ब्रह्म॑ण॒स्पतिं॑ प्रा॒तः सोम॑मु॒त रु॒द्रꣳ हु॑वेम॥३४॥
स्वर सहित पद पाठप्रा॒तः। अ॒ग्निम्। प्रा॒तः। इन्द्र॑म्। ह॒वा॒म॒हे॒। प्रा॒तः। मि॒त्रावरु॑णा। प्रा॒तः। अ॒श्विना॑ ॥ प्रा॒तः। भग॑म्। पू॒षण॑म्। ब्रह्म॑णः। पति॑म्। प्रा॒तरिति॑ प्रा॒तः। सोम॑म्। उ॒त। रु॒द्रम्। हु॒वे॒म॒ ॥३४ ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्रातरग्निम्प्रातरिन्द्रँ हवामहे प्रातर्मित्रावरुणा प्रातरश्विना । प्रातर्भगम्पूषणं ब्रह्मणस्पतिम्प्रातः सोममुत रुद्रँ हुवेम ॥
स्वर रहित पद पाठ
प्रातः। अग्निम्। प्रातः। इन्द्रम्। हवामहे। प्रातः। मित्रावरुणा। प्रातः। अश्विना॥ प्रातः। भगम्। पूषणम्। ब्रह्मणः। पतिम्। प्रातरिति प्रातः। सोमम्। उत। रुद्रम्। हुवेम॥३४॥
पदार्थ -
पदार्थ = ( प्रातः ) = प्रभात वेला में ( अग्निम् ) = स्वप्रकाशस्वरूप ( प्रातः इन्द्रम् ) = परम ऐश्वर्य युक्त प्रभु की ( हवामहे ) = हम स्तुति प्रार्थना करते हैं। ( प्रातः मित्रावरुणा ) = प्राण उदान के समान प्रिय और सर्वशक्तिमान् ( प्रातः अश्विना ) = सूर्य चन्द्र के रचयिता परमात्मा की ( प्रातः भगम् ) = भजनीय सेवनीय ऐश्वर्ययुक्त ( पूषणम् ) = पुष्टिकर्ता ( ब्रह्मणः पतिम् ) = अपने उपासक, वेद और ब्रह्माण्ड के पालन करने हारे ( प्रातः सोमम् ) = अन्तर्यामी प्रेरक ( उत ) = और ( रुद्रम् ) = पापियों को रुलानेहारे और भक्तों के सर्व रोग नाशक जगदीश्वर की ( हुवेम ) = हम लोग प्रातः काल में स्तुति प्रार्थना करते हैं ।
भावार्थ -
भावार्थ = हे ज्ञानस्वरूप ज्ञानप्रद परमात्मन् ! हे सकल ऐश्वर्य के स्वामी ऐश्वर्य के दाता प्रभो ! हे परम प्यारे सूर्य, चन्द्र आदि सब जगतों के रचयिता अपने भक्तों और ब्रह्माण्ड के पालन करनेवाले जगदीश ! सब मनुष्यों के आप ही सेवनीय हो। आप ही सब भक्तों को शुभ कर्मों में लगानेवाले और उनके रोग शोक आदि कष्टों के दूर करनेवाले और अन्तर्यामी हो । हम आपकी ही स्तुति प्रार्थना उपासना करते हैं अन्य की नहीं ।
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal