English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 126/ मन्त्र 16
सूक्त - वृषाकपिरिन्द्राणी च
देवता - इन्द्रः
छन्दः - पङ्क्तिः
सूक्तम् - सूक्त-१२६
न सेशे॒ यस्य॒ रम्ब॑तेऽन्त॒रा स॒क्थ्या॒ कपृ॑त्। सेदी॑शे॒ यस्य॑ रोम॒शं नि॑षे॒दुषो॑ वि॒जृम्भ॑ते॒ विश्व॑स्मा॒दिन्द्र॒ उत्त॑रः ॥
स्वर सहित पद पाठन । स: । ई॒शे॒ । यस्य॑ । रम्ब॑ते । अ॒न्त॒रा । स॒क्थ्या॑ । कपृ॑त् ॥ स: । इत् । ई॒शे॒ । यस्य॑ । रो॒म॒शम् । नि॒ऽसेदुष॑: । वि॒ऽजृम्भ॑ते । विश्व॑स्मात् । इन्द्र॑: । उत्ऽत॑र ॥१२६.१६॥
स्वर रहित मन्त्र
न सेशे यस्य रम्बतेऽन्तरा सक्थ्या कपृत्। सेदीशे यस्य रोमशं निषेदुषो विजृम्भते विश्वस्मादिन्द्र उत्तरः ॥
स्वर रहित पद पाठन । स: । ईशे । यस्य । रम्बते । अन्तरा । सक्थ्या । कपृत् ॥ स: । इत् । ईशे । यस्य । रोमशम् । निऽसेदुष: । विऽजृम्भते । विश्वस्मात् । इन्द्र: । उत्ऽतर ॥१२६.१६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 126; मन्त्र » 16
मन्त्र विषय - গৃহস্থকর্তব্যোপদেশঃ
भाषार्थ -
(সঃ) সেই পুরুষ (ন ঈশে) ঐশ্বর্যবান হয় না, (যস্য) যার (কপৃৎ) শির পালক কপাল (সক্থ্যা অন্তরা) দুই উরুর মধ্যে/মাঝখানে (রম্বতে) ঝুলন্ত থাকে, (সঃ ইৎ) সেই পুরুষ (ঈশে) ঐশ্বর্যবান হয়, (যস্য নিষেদুষঃ) যে উপবিষ্ট [বিচারশীল/চিন্তাশীল] পুরুষের (রোমশম্) রোমযুক্ত মস্তক [জ্ঞানসামর্থ্য] (বিজৃম্ভতে) বিস্তৃত হয়, (ইন্দ্রঃ) ইন্দ্র [মহান ঐশ্বর্যবান মনুষ্য] (বিশ্বস্মাৎ) সব [প্রাণী মাত্র] থেকে (উত্তরঃ) উত্তম॥১৬॥
भावार्थ - মনুষ্যের উচিৎ, আলস্য দ্বারা মস্তক নীচু করে নিজের জ্ঞানকে সঙ্কুচিত না করা, বরং সমস্ত দিকে মাথা পরিচালনা করে, বিচার করে/চিন্তা করে জ্ঞান বৃদ্ধি করে নিজের ইন্দ্রত্ব প্রদর্শিত করা॥১৬॥
इस भाष्य को एडिट करें