English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 16/ मन्त्र 8
अश्नापि॑नद्धं॒ मधु॒ पर्य॑पश्य॒न्मत्स्यं॒ न दी॒न उ॒दनि॑ क्षि॒यन्त॑म्। निष्टज्ज॑भार चम॒सं न वृ॒क्षाद्बृह॒स्पति॑र्विर॒वेणा॑ वि॒कृत्य॑ ॥
स्वर सहित पद पाठअश्ना॑ । अपि॑ऽनद्धम् । मधु॑ । परि॑ । अ॒प॒श्य॒त । मत्स्य॑म् । न । दी॒ने । उ॒द॑नि । क्षि॒यन्त॑म् ॥ नि: । तत् । ज॒भा॒र॒ । च॒म॒सम् । न । वृ॒क्षात् । बृह॒स्पति॑: । वि॒ऽर॒वेण॑ । वि॒ऽकृत्य॑ ॥१६.८॥
स्वर रहित मन्त्र
अश्नापिनद्धं मधु पर्यपश्यन्मत्स्यं न दीन उदनि क्षियन्तम्। निष्टज्जभार चमसं न वृक्षाद्बृहस्पतिर्विरवेणा विकृत्य ॥
स्वर रहित पद पाठअश्ना । अपिऽनद्धम् । मधु । परि । अपश्यत । मत्स्यम् । न । दीने । उदनि । क्षियन्तम् ॥ नि: । तत् । जभार । चमसम् । न । वृक्षात् । बृहस्पति: । विऽरवेण । विऽकृत्य ॥१६.८॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 16; मन्त्र » 8
मन्त्र विषय - বিদ্বদ্গুণোপদেশঃ
भाषार्थ -
(বৃহস্পতিঃ) বৃহস্পতি [বেদবাণীর রক্ষক মহান বিদ্বান্] (অশ্না) ব্যপিত [অজ্ঞান] দ্বারা (অপিনদ্ধম্) আচ্ছাদিত (মধু) জ্ঞানকে, (দীনে) সামান্য/অল্প (উদনি) জলে (ক্ষিয়ন্তম্) অবস্থানরত (মৎস্যম্ ন) মৎসের ন্যায়, (পরি) সর্বদিক থেকে (অপশ্যৎ) প্রত্যক্ষ করেছে, এবং (বৃক্ষাৎ) বৃক্ষ থেকে (চমসম্ন) অন্নের সমান, (তৎ) সেই [জ্ঞান] কে (বিরবেণ) বিশেষধ্বনির সহিত (বিকৃত্য) আন্দোলিত করে (নিঃ জভার) বাহিরে নিয়ে এসেছে॥৮॥
भावार्थ - বিদ্বান্ ব্যক্তি যখন সংসারে অজ্ঞানের কারণে সজ্ঞানের আচ্ছাদন প্রত্যক্ষ করে, যেমন মৎস অল্প জলে থাকতে পারে না, সেই মনুষ্য বিশেষ প্রচেষ্টা করে জ্ঞানের বিস্তার করে, যেমন বৃক্ষ থেকে অন্ন অর্থাৎ ফল গ্রহণ করে উপকার করে॥৮॥ মন্ত্র ৭ এর টিপ্পনী দেখো।
इस भाष्य को एडिट करें