अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 126/ मन्त्र 6
सूक्त - वृषाकपिरिन्द्राणी च
देवता - इन्द्रः
छन्दः - पङ्क्तिः
सूक्तम् - सूक्त-१२६
न मत्स्त्री सु॑भ॒सत्त॑रा॒ न सु॒याशु॑तरा भुवत्। न मत्प्रति॑च्यवीयसी॒ न सक्थ्युद्य॑मीयसी॒ विश्व॑स्मादिन्द्र॒ उत्त॑रः ॥
स्वर सहित पद पाठन । मत् । स्त्री । सु॒भ॒सत्ऽत॑रा । न । सु॒याशु॑ऽतरा । भु॒व॒त् ॥ न । मत् । प्रति॑ऽच्यवीयसी । न । सक्थि॑ । उत्ऽय॑मीयसी । विश्व॑स्मात् । इन्द्र॑: । उत्ऽत॑र ॥१२६.६॥
स्वर रहित मन्त्र
न मत्स्त्री सुभसत्तरा न सुयाशुतरा भुवत्। न मत्प्रतिच्यवीयसी न सक्थ्युद्यमीयसी विश्वस्मादिन्द्र उत्तरः ॥
स्वर रहित पद पाठन । मत् । स्त्री । सुभसत्ऽतरा । न । सुयाशुऽतरा । भुवत् ॥ न । मत् । प्रतिऽच्यवीयसी । न । सक्थि । उत्ऽयमीयसी । विश्वस्मात् । इन्द्र: । उत्ऽतर ॥१२६.६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 126; मन्त्र » 6
भाषार्थ -
(মৎ) আমার ইন্দ্রাণী-এর থেকে উত্তম (স্ত্রী) কোনো স্ত্রী (সুভসত্তরা) উত্তম শোভাময়ী (ন) নেই, (ন) এবং না (সুয়াশুতরা ভুবৎ) কার্য উত্তম প্রকারে তথা শীঘ্রতাপূর্বক সমাপ্তকারী/সম্পন্নকারী। (ন) এবং না (মৎ) আমার থেকে উত্তম (প্রতিচ্যবীয়সী) প্রতিদ্বন্দ্বীদের চ্যুত অর্থাৎ পরাস্তকারী আছে, (ন) এবং না (সক্থ্যুদ্যমীয়সী) পায়ের দ্বারা অধিক উদ্যমশীল আছে। (বিষ্বস্মাত০) পূর্ববৎ।
- [মন্ত্র ৫ এর ব্যাখ্যার প্রসঙ্গে “উমা” এর বর্ণনা হয়েছে। ‘উমা’ কে স্ত্রী বলা হয়েছে, এবং কেনোপনিষদ-এ ইহাও বলা হয়েছে উমা বহুশোভমানা তথা শুভ্রবর্ণসম্পন্ন ছিল। ‘উমা’ এর প্রসঙ্গে স্ত্রীজাতির মধ্যে যে সদ্গুণ থাকা উচিৎ, উহার সংক্ষিপ্ত বর্ণনা মন্ত্র ৬ দ্বারা করা হয়েছে। ভসৎ=ভস্ দীপ্তৌ, অর্থাৎ শোভমান=এজন্য ‘ভসৎ’ এর অর্থ সূর্যও হয়, কারণ সূর্য দীপ্তিমান্। ভসদ্=The Sun (আপ্টে)।]
इस भाष्य को एडिट करें