English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 126/ मन्त्र 3
सूक्त - वृषाकपिरिन्द्राणी च
देवता - इन्द्रः
छन्दः - पङ्क्तिः
सूक्तम् - सूक्त-१२६
किम॒यं त्वां॑ वृ॒षाक॑पिश्च॒कार॒ हरि॑तो मृ॒गः। यस्मा॑ इर॒स्यसीदु॒ न्वर्यो वा॑ पुष्टि॒मद्वसु॒ विश्व॑स्मा॒दिन्द्र॒ उत्त॑रः ॥
स्वर सहित पद पाठकिम् । अ॒यम् । त्वाम् । वृ॒षाक॑पि: । च॒कार॑ । हरि॑त: । मृ॒ग: ॥ यस्मै॑ । इ॒र॒स्यसि॑ । इत् । ऊं॒ इति॒ । नु । अ॒र्य: । वा॒ । पु॒ष्टि॒मत् । वसु॑ । विश्व॑स्मात् । इन्द्र॑: । उत्ऽत॑र ॥१२६.३॥
स्वर रहित मन्त्र
किमयं त्वां वृषाकपिश्चकार हरितो मृगः। यस्मा इरस्यसीदु न्वर्यो वा पुष्टिमद्वसु विश्वस्मादिन्द्र उत्तरः ॥
स्वर रहित पद पाठकिम् । अयम् । त्वाम् । वृषाकपि: । चकार । हरित: । मृग: ॥ यस्मै । इरस्यसि । इत् । ऊं इति । नु । अर्य: । वा । पुष्टिमत् । वसु । विश्वस्मात् । इन्द्र: । उत्ऽतर ॥१२६.३॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 126; मन्त्र » 3
भाषार्थ -
হে পরমেশ্বর! (অয়ং বৃষাকপিঃ) এই বৃষাকপি (ত্বাম্) আপনার প্রতি (কিং চকার) কী অপরাধ করেছে?, (কিং হরিতঃ মৃগঃ) এই জীবাত্মা কী বিষয় দ্বারা পরাজিত বণ্য পশু? (যস্মৈ ইৎ উ) যে বৃষাকপি-এর জন্যই আপনি (ইরস্যসি) মোক্ষরূপী অন্ন কামনা করেন, (বা পুষ্টিমদ্ বসু) তথা পরিপুষ্ট-সম্পত্তি কামনা করেন, সে তো (নু) নিশ্চিতরূপে (অর্যঃ) ইন্দ্রিয়-সমূহের বিজেতা স্বামী। (বিশ্বস্মাৎ০) পূর্ববৎ।
- [হরিতঃ= হৃতঃ। মৃগঃ= An animal in general। ইরস্যসি=ইরা=অন্নম্ (নিঘং০ ২.৭)+সুক্+ ক্যচ্+সি। “সর্বপ্রাতিপদিকেভ্যঃ ক্যচি লালসায়াং সুগসুগৌ” (অষ্টা০ ৭.১.৫১ এ বার্তিক) দ্বারা “সুক্”। যথা— দধিস্যতি, মধুস্যতি। অর্যঃ=স্বামী। অথবা হরিতঃ=হরঃ হরণং বিষয়ৈঃ জাতঃ যস্য=হর+ইতচ্।]
इस भाष्य को एडिट करें