Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 14/ मन्त्र 30
    ऋषिः - विश्वदेव ऋषिः देवता - जगदीश्वरो देवता छन्दः - स्वराड् ब्राह्मी जगती, ब्राह्मी पङ्क्तिः स्वरः - निषादः, पञ्चमः
    4

    न॒व॒द॒शभि॑रस्तुवत शूद्रा॒र्य्याव॑सृज्येतामहोरा॒त्रेऽ अधि॑पत्नीऽ आस्ता॒म्। एक॑विꣳशत्यास्तुव॒तैक॑शफाः प॒शवो॑ऽसृज्यन्त॒ वरु॒णोऽधि॑पतिरासी॒त्। त्रयो॑विꣳशत्यास्तुवत क्षु॒द्राः प॒शवो॑ऽसृज्यन्त पू॒षाधि॑पतिरासी॒त्। पञ्च॑विꣳशत्यास्तुवताऽऽर॒ण्याः प॒शवो॑ऽसृज्यन्त वा॒युरधि॑पतिरासीत्। स॒प्तवि॑ꣳशत्यास्तुवत॒ द्यावा॑पृथि॒वी व्यै॑तां॒ वस॑वो रु॒द्रोऽ आ॑दि॒त्याऽ अ॑नु॒व्यायँ॒स्तऽ ए॒वाधि॑पतयऽ आसन्॥३०॥

    स्वर सहित पद पाठ

    न॒व॒द॒शभि॒रिति॑ नवऽद॒शभिः॑। अ॒स्तु॒व॒त॒। शू॒द्रा॒र्य्यौ। अ॒सृ॒ज्ये॒ता॒म्। अ॒हो॒रा॒त्र इत्य॑हो॒रा॒त्रे। अधि॑पत्नी॒ इत्यधि॑ऽपत्नी। आ॒स्ता॒म्। एक॑विꣳश॒त्येक॑ऽविꣳशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। एक॑शफा॒ इत्येक॑ऽशफाः॒। प॒शवः॑। अ॒सृ॒ज्य॒न्त॒। वरु॑णः। अधि॑पति॒रित्यधि॑ऽपतिः। आ॒सी॒त्। त्रयो॑विꣳश॒त्येति॒ त्रयः॑ऽविंशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। क्षु॒द्राः। प॒शवः॑। अ॒सृ॒ज्य॒न्त॒। पू॒षा। अधि॑पति॒रित्यधि॑ऽपतिः। आ॒सी॒त्। पञ्च॑विꣳश॒त्येति॒ पञ्च॑ऽविꣳशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। आ॒र॒ण्याः। प॒शवः॑। अ॒सृ॒ज्य॒न्त॒। वा॒युः। अधि॑पति॒रित्यधि॑ऽपतिः। आ॒सी॒त्। स॒प्तविं॑ꣳश॒त्येति॑ स॒प्तऽविं॑ꣳशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। द्यावा॑पृथि॒वी इति॑ द्यावा॑पृथि॒वी। वि। ऐ॒ता॒म्। वस॑वः। रु॒द्राः। आ॒दि॒त्याः। अ॒नु॒व्या᳖य॒न्नित्य॑नु॒ऽव्या᳖यन्। ते। ए॒व। अधि॑पतय॒ इत्यधि॑ऽपतयः। आ॒स॒न् ॥३० ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    नवदशभिरस्तुवत शूद्रार्यावसृज्येतामहोरात्रेऽअधिपत्नीऽआस्तामेकविँशत्यास्तुवतैकशफाः पशवोसृज्यन्त वरुणो धिपतिरासीत्त्रयोविँशत्यास्तुवत क्षुद्राः पशवोसृज्यन्त पूषाधिपतिरासीत्पञ्चविँशत्यास्तुवतारण्याः पशवोसृज्यन्त वायुरधिपतिरासीत्सप्तविँशत्यास्तुवत द्यावापृथिवी व्यैताँवसवो रुद्राऽआदित्याऽअनुव्यायँस्तऽएवाधिपतय आसन्नवविँशत्यास्तुवत ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    नवदशभिरिति नवऽदशभिः। अस्तुवत। शूद्रार्य्यौ। असृज्येताम्। अहोरात्र इत्यहोरात्रे। अधिपत्नी इत्यधिऽपत्नी। आस्ताम्। एकविꣳशत्येकऽविꣳशत्या। अस्तुवत। एकशफा इत्येकऽशफाः। पशवः। असृज्यन्त। वरुणः। अधिपतिरित्यधिऽपतिः। आसीत्। त्रयोविꣳशत्येति त्रयःऽविंशत्या। अस्तुवत। क्षुद्राः। पशवः। असृज्यन्त। पूषा। अधिपतिरित्यधिऽपतिः। आसीत्। पञ्चविꣳशत्येति पञ्चऽविꣳशत्या। अस्तुवत। आरण्याः। पशवः। असृज्यन्त। वायुः। अधिपतिरित्यधिऽपतिः। आसीत्। सप्तविंꣳशत्येति सप्तऽविंꣳशत्या। अस्तुवत। द्यावापृथिवी इति द्यावापृथिवी । वि। एेताम्। वसवः। रुद्राः। आदित्याः। अनुव्यायन्नित्यनुऽव्यायन्। ते। एव। अधिपतय इत्यधिऽपतयः। आसन्॥३०॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 14; मन्त्र » 30
    Acknowledgment

    पदार्थ -
    পদার্থঃ- হে মনুষ্যগণ ! তোমরা যাহা হইতে উৎপন্ন (অহোরাত্রে) দিন ও রাত্রি (অধিপত্নী) সব কাজ করাইবার অধিকারী (আস্তাম্) আছো, যিনি (শূদ্রার্য়্যৌ) শূদ্র ও আর্য্য দ্বিজ এই উভয়কে (অসৃজ্যেতাম্) রচিয়াছেন তাহার (নবদশভিঃ) দশ প্রাণ, পঞ্চমহাভূত, মন, বুদ্ধি, চিত্ত ও অহঙ্কার দিয়া (অস্তুবত) স্তুতি কর । যিনি উৎপন্ন করিয়াছেন (বরুণঃ) জল (অধিপতিঃ) প্রাণের সমান প্রিয় অধিষ্ঠাতা (আসীৎ) আছেন যিনি (একশফাঃ) এক খুর যুক্ত অশ্বাদি (পশবঃ) পশু (অসৃজয়ন্ত) রচনা করিয়াছেন তাহার (একবিংশত্যা) মনুষ্যদিগের একুশ অবয়ব দ্বারা (অস্তুবত) স্তুতি কর যিনি নির্মাণ করিয়াছেন (পূষা) পুষ্টিকারক ভূগোল (অধিপতিঃ) রক্ষাকারী (আসীৎ) আছেন যিনি (ক্ষুদ্রঃ) অতিসূক্ষ্ম জীব হইতে নকুল পর্য্যন্ত (পশবঃ) পশু (অসৃজন্ত) রচিয়াছেন তাহার (ত্রয়োবিংশত্যা) পশুদিগের তেইশ অবয়ব দ্বারা স্তুতি কর । যাহার দ্বারা নির্মিত (বায়ুঃ) বায়ু (অধিপতিঃ) পালক (আসীৎ) আছে যিনি (আরণ্যাঃ) বনের (পশবঃ) সিংহ আদি পশু (অসৃজ্যন্ত) রচিয়াছেন (পঞ্চবিংশত্যা) বহু প্রকারের ক্ষুদ্র ক্ষুদ্র বন্য পশুদিগের অবয়বের সঙ্গে অর্থাৎ সেই সব অবয়ব গুলির কারিগরী সহ (অস্তুবত) প্রশংসা কর । যিনি নির্মাণ করিয়াছেন (দ্যাবাপৃথিবী) আকাশ ও ভূমি (ব্যৈতাম্) প্রাপ্ত, যাহার নির্মাণ করিতে (বসবঃ) অগ্নি আদি আট পদার্থ অথবা প্রথম শ্রেণির বিদ্বান্ (রুদ্রাঃ) প্রাণ আদি বা মধ্যম বিদ্বান্ (আদিত্যাঃ) দ্বাদশ মাস বা উত্তম বিদ্বান্ (অনুব্যায়ন্) অনুকূলতাপূর্বক উৎপন্ন (তে) (এব) সেই সব অগ্নি আদির বিদ্বান্গণ (অধিপতয়ঃ) অধিষ্ঠাতা (আসন) হয় তাহার (সপ্তবিংশত্যা) সাতাইশ বনের পশুদের গুণগুলি দিয়া (অস্তুবত) স্তুতি কর ॥ ৩০ ॥

    भावार्थ - ভাবার্থঃ- হে মনুষ্যগণ ! যিনি ব্রাহ্মণ, ক্ষত্রিয়, বৈশ্য ও শূদ্র ডাকাইত মনুষ্যও রচিয়াছেন, যিনি স্থূল তথা সূক্ষ্ম প্রাণিদিগের শরীর অত্যন্ত ক্ষুদ্র পশু এবং ইহাদের রক্ষার সাধন পদার্থ রচিয়াছেন এবং যাহার সৃষ্টিতে নূ্যন বিদ্যা এবং পূর্ণ বিদ্যা সম্পন্ন বিদ্বান্ হন সেই পরমাত্মাকে তোমরা উপাসনা কর ॥ ৩০ ॥

    मन्त्र (बांग्ला) - ন॒ব॒দ॒শভি॑রস্তুবত শূদ্রা॒র্য়্যাব॑সৃজ্যেতামহোরা॒ত্রেऽ অধি॑পত্নীऽ আস্তা॒মেক॑বিꣳশত্যাস্তুব॒তৈক॑শফাঃ প॒শবো॑ऽসৃজ্যন্ত॒ বরু॒ণোऽধি॑পতিরাসী॒ৎ । ত্রয়ো॑বিꣳশত্যাস্তুবত ক্ষু॒দ্রাঃ প॒শবো॑ऽসৃজ্যন্ত পূ॒ষাধি॑পতিরাসী॒ৎ । পঞ্চ॑বিꣳশত্যাস্তুবতাऽऽর॒ণ্যাঃ প॒শবো॑ऽসৃজ্যন্ত বা॒য়ুরধি॑পতিরাসীৎ । স॒প্তবি॑ꣳশত্যাস্তুবত॒ দ্যাবা॑পৃথি॒বী ব্যৈ॑তাং॒ বস॑বো রু॒দ্রোऽ আ॑দি॒ত্যাऽ অ॑নু॒ব্যা᳖য়ঁ॒স্তऽ এ॒বাধি॑পতয়ऽ আসন্ ॥ ৩০ ॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - নবদশভিরিত্যস্য বিশ্বদেব ঋষিঃ । জগদীশ্বরো দেবতা । পূর্বস্য স্বরাড্ ব্রাহ্মী জগতী ছন্দঃ । নিষাদঃ স্বরঃ । পঞ্চবিংশত্যেত্যস্য ব্রাহ্মী পংক্তিশ্ছন্দঃ ।
    পঞ্চমঃ স্বরঃ ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top